فرونشست و ایستادن اصفهان روی آوار تاریخ

مینا عباسپور| ما بارها و بارها از فرونشست نوشتیم و گفتیم، هشدار دادیم و کلافه شدیم از بس آمار و اندازه‌های نگران‌کننده و نرخ 18 و نیم سانتی‌متری فرونشست اصفهان را که به تعبیری 40 برابر نرخ جهانی و بالاتر از میانگین کشوری است، در تیتر و خبرهایمان آوردیم. اما به جای اینکه بگوییم خسته شدیم، اتفاقا زمان آن رسیده که کوتاه نیاییم و با جدیت بیشتری به این موضوع توجه کنیم، حتی اگر نفس‌هایمان از گفتن این درد به شماره افتاده باشد.

فرونشست زمین نه فقط یک چالش زیست‌محیطی که یک تهدید راستین برای زیرساخت‌های شهری، میراث‌فرهنگی و حتی زندگی مردم اصفهان است. تهدیدی جدی که ممکن است به تخریب ساختمان‌های تاریخی ما، انفجار در شبکه‌های آب‌وفاضلاب، و حتی آوار شدن بناهای مسکونی بینجامد. این خطرات به شدت بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیر می‌گذارد و به آسیب‌پذیری بیشتر جامعه منجر می‌شود؛ از جمله فرار سرمایه‌گذاران و مهاجرت مردم.

فرونشست در اصفهان به دلایل متعددی رخ‌داده است؛ از جمله کاهش شدید بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، و عدم مدیریت صحیح منابع آب و البته خشکی زاینده‌رود که مادر همه این معضلات است. طبق گزارش‌ها، اصفهان به یکی از شهرهای آسیب‌دیده از فرونشست در ایران تبدیل شده که این موضوع به شکل قابل‌توجهی زندگی مردم را تحت‌تأثیر قرار داده است. این معضل نه تنها به زیرساخت‌ها آسیب می‌زند، بلکه با آوار شدن مدارس، ضرورت مرمت پل‌های تاریخی، نشست ساختمان‌ها و منازل و انهدام بناهای آموزشی، آینده نسل جوان را نیز تهدید می‌کند.

بهتر است در این مورد به سراغ مسئولان و استانداران برویم. اصفهان استانداران مختلف و قدری به خود دیده است که در دوره‌های مختلف، بنا به سابقه کاری‌شان، نماینده مطبوع دولت بوده‌اند و مردم از شهروندان عادی گرفته تا مسئولان مدیریت شهری و نمایندگان مجلس از ایشان طلب و درخواست داشته‌اند معضل فرونشست را که گره در خشکی زاینده‌رود دارد با درخواست از ریاست‌جمهوری پیگیری کنند. البته که این اتفاق هم در دوره‌های اخیر رخ داده؛ اما نتایج کوتاه‌مدتی داشته و تسکینی موقتی و زودگذر  بوده است؛ نظیر بازگشایی‌های چندروزه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی در مدتی کوتاه.  و زاینده‌رود که آه از خشکی و برهوتش. تقسیمات غیراصولی و برداشت‌های بی‌حساب‌وکتاب از ابتدایش گرفته تا طول جریانش که در زمان محمود احمدی‌نژاد، ششمین رئیس کشور، دستور و انجامش رخ داد، سنگ بزرگی بود که در چاهی عمیق افتاد و بیرون آوردنش کار یک نفر و یک دولت نیست.

اما در سال های اخیر همانقدر که فرونشست پیشروی کرده ، پیگیری برقراری جریان زاینده رود نیز امیدوارانه تر شده است به شرطی که استاندار فعلی، مهدی جمالی نژاد که به عنوان شهردار اسبق اصفهان، تسلطی کافی و وافی به معضلات فرونشست و خشکی زاینده رود دارد، بتواند با جلوگیری از اسیر شدن در اقدامات ظاهری، سخن های دلگرم کننده بی اساس و قول های عمل نکردنی، کاری کارستان برای نجات اصفهان انجام دهد. البته اگر زور به اقدامات پوپولیستی و بیل به دست گرفتن های نمادین مسعود پزشکیان، رئیس جمهور چهاردهم کشور برسد.

در مجموع استانداران و مسئولین شهری در این روزها باید بیش از پیش به این وضعیت توجه  داشته باشند که دست‌کم در حد حرف داشته‌اند. اما آن‌ها باید با برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های جامع مدیریت منابع آب، تلاش کنند تا از میزان فرونشست کاسته و به احیای منابع آب‌های زیرزمینی بپردازند. این مسئله نیاز به همکاری نزدیک با متخصصان محیط‌زیست، زمین‌شناسان و مردم دارد به صورت جسته و گریخته در حال انجام است؛ اما کافی نیست.

ایجاد مراکز آموزشی برای آگاه‌سازی مردم در مورد مضرات استفاده بیش از حد از منابع آبی و دعوت به همکاری در طرح‌های حفاظت از منابع آب، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند توسط مسئولین شهر صورت گیرد. به‌طورکلی، نیازمند ایجاد برنامه‌های بلندمدت هستیم که تضمین‌کننده آب و خاک اصفهان و پایدارکننده زندگی آینده‌سازان این دیار باشد.

دولت و نهادهای عمومی باید با تشکیل کمیته‌های ویژه، به بررسی و پایش وضعیت فرونشست و ارائه راهکارهای مؤثر بپردازند. این کمیته‌ها باید متشکل از کارشناسان و فعالان اجتماعی باشند تا به مشاوره و تصمیم‌گیری در زمینه حفاظت از محیط‌زیست توجه کنند.

در نهایت، فرونشست یک بحران زیست‌محیطی مهم است که نیازمند تلاش جمعی و همکاری بین دستگاه‌ها و مردم است. بیایید دست در دست هم برای حفظ آینده‌مان، خانه‌مان و زیرساخت‌هایمان تلاش کنیم. نگذاریم اصفهان، این الماس زنده و تاریخی، به نابودی سپرده شود. با آگاهی و عزم جدی، می‌توانیم به سمت آینده‌ای پایدار و امیدبخش برای اصفهان حرکت کنیم.