کنترل شده اما نیازمند مراقبت جدی

ثنا روغنی-اصفهان امروز

در پی شناسایی و گزارش موارد ابتلا به تب برفکی در استان اصفهان،دکتر شهرام موحدی،مدیرکل دامپزشکی استان از کنترل نسبی شرایط خبر داد و اعلام کرد تاکنون حدود ۸ هزار رأس دام درگیر بیماری شده‌اند که از این تعداد، ۱۰۰ رأس جان خود را از دست داده‌اند. دکتر موحدی در نشست خبری با تأکید بر اینکه تب برفکی بیماری‌ای مختص دام است و تهدیدی برای سلامت انسان ندارد، بر ادامه اقدامات پیشگیرانه و ضرورت همکاری دامداران برای مهار این بیماری تاکید کرد.

بیماری‌ای با سرایت بالا اما بدون مخاطره برای انسان

تب برفکی برخلاف برخی بیماری‌های دامی دیگر، از جمله بیماری‌های مشترک بین انسان و دام محسوب نمی‌شود و انتقال آن به انسان تاکنون گزارش نشده است. با این حال، مدیرکل دامپزشکی استان هشدار داد که افراد می‌توانند ویروس را از یک دامداری آلوده به دامداری دیگر منتقل کنند؛ چرا که این ویروس از راه‌های مختلفی همچون بزاق، ترشحات بینی، تاول‌های پوستی، ادرار، شیر، سلول‌های ریخته‌شده پوستی و حتی جنین سقط‌شده قابلیت انتشار دارد و می‌تواند تا مدت‌ها در محیط زنده باقی بماند.به گفته او، ویروس تب برفکی تا ۱۰۰ روز روی لباس افراد و تا ۱۵ روز در مخاط بینی انسان زنده می‌ماند. به همین دلیل، نقش عامل انسانی در انتقال مکانیکی ویروس بسیار پررنگ است.او افزود:یکی از نکات مهم درباره این بیماری، دوره کمون یا نهفتگی آن است که بین یک تا ۱۲ روز طول می‌کشد. در این مدت، دام به ویروس آلوده شده اما نشانه‌ای از بیماری نشان نمی‌دهد. مدیرکل دامپزشکی استان در این‌باره توضیح داد: برخی دامداران پس از واکسیناسیون دام‌های خود، با مشاهده علائم، تصور می‌کنند واکسن باعث بیماری شده، در حالی که دام پیش از واکسن در مرحله نهفتگی قرار داشته است.او همچنین به شاخص انتقال‌پذیری ویروس اشاره کرد و گفت: شاخص R0 برای تب برفکی عددی بین ۲ تا ۲۵ است؛ این در حالی است که برای آنفلوآنزای فصلی این عدد حدود ۲ و برای ویروس کرونا حدود ۵ است. این یعنی تب برفکی قدرت انتشار بسیار بالاتری نسبت به این دو بیماری انسانی دارد و کنترل آن به‌مراتب دشوارتر است.برخلاف بسیاری از ویروس‌های انسانی که با انتقال مداوم ضعیف‌تر می‌شوند، ویروس تب برفکی با انتقال از یک دام به دام دیگر قوی‌تر شده و قدرت بیماری‌زایی آن افزایش می‌یابد.

سهم بزرگ اصفهان از تولید لبنیات کشور

مدیرکل دامپزشکی اصفهان با اشاره به موقعیت استان گفت: استان اصفهان با داشتن بیش از ۴۷۰ هزار دام سنگین و بیش از ۳ میلیون دام سبک، سهم بزرگی از تولید شیر کشور را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که تولید شیر این استان معادل ۱۶ استان کشور است. همچنین اصفهان چهارمین تولیدکننده گوشت قرمز در کشور محسوب می‌شود و بیش از دو هزار روستا در آن به فعالیت دامداری مشغول‌اند.با این ظرفیت بزرگ تولید، شیوع بیماری می‌تواند خسارات گسترده‌ای در پی داشته باشد. بر اساس پیش‌بینی‌های اپیدمیولوژیک، در صورت عدم کنترل مناسب، تلفات دامی ممکن است به ۲۶ هزار رأس برسد و بیش از ۱۲۰ هزار رأس دام نیز نیازمند کشتار اضطراری شوند. خسارات مستقیم چنین سناریویی بیش از پنج هزار میلیارد تومان برآورد شده و زیان‌های غیرمستقیم می‌تواند تا چهار برابر این عدد افزایش یابد.

اقدامات پیشگیرانه و اطلاع‌رسانی از ابتدای سال

دکتر موحدی گفت:از فروردین‌ماه امسال، هشدارهای لازم درباره شیوع بیماری در کشورهای همسایه و لزوم کاهش رفت‌وآمدها، کنترل ورود افراد، ضدعفونی خودروها و افزایش مراقبت‌ها به تمامی نهادهای دامی ابلاغ شده است. همچنین عملیات گسترده واکسیناسیون در دستور کار قرار گرفته است.از ابتدای سال جاری تاکنون، بیش از ۶۴۱ هزار رأس دام سنگین و بیش از دو میلیون و ۴۴۶ هزار رأس دام سبک علیه سویه‌های بومی واکسینه شده‌اند. علاوه بر این، برای مقابله با سویه جدیدی که واکسن‌های رایج اثربخشی کامل ندارند، حدود ۵۷۲ هزار رأس دام سنگین صنعتی و بیش از ۳۱ هزار دام سنگین روستایی نیز واکسینه شده‌اند. در مجموع، حدود ۴ میلیون نوبت واکسیناسیون انجام شده است.مدیرکل دامپزشکی استان با اشاره به تلاش شبانه‌روزی نیروهای دامپزشکی گفت: در برخی روزها تا ۱۸ هزار رأس دام در یک شبانه‌روز واکسینه شده و دامپزشکان در محیط‌های دشوار، تحت نور چراغ خودروها و در معرض خطراتی چون لگد، گازگرفتگی و صدمات مختلف، کار خود را انجام داده‌اند.

چالش‌ها و موانع در مسیر مقابله با بیماری

یکی از چالش‌های اصلی، تراکم غیرمجاز دام در برخی دامداری‌هاست.دکتر موحدی در این‌باره گفت: در برخی موارد پروانه فعالیت برای ۱۰۰ رأس دام صادر شده، اما بیش از ۷۰۰ رأس در آن دامداری نگهداری می‌شود. این موضوع موجب می‌شود دامدار نتواند دام بیمار را ایزوله کند و همچنین اثربخشی واکسن نیز به‌شدت کاهش یابد.نبود گیت‌های ضدعفونی، نداشتن فضای قرنطینه، تردد زیاد خودروهای حمل شیر و تخلیه غیربهداشتی کود دامی که بیشتر در دامداری های سنتی دیده می شود نیز از دیگر عوامل تشدیدکننده شیوع هستند.

آمار دقیق ابتلا و میزان تلفات

دکتر موحدی در ادامه افزود:تاکنون حدود ۸ هزار رأس دام در استان به تب برفکی مبتلا شده‌اند که این رقم معادل 7/1 درصد کل جمعیت دامی استان است. این عدد در مقایسه با استاندارد جهانی که درگیری تا ۱۰ درصد را طبیعی می‌داند، همچنان پایین‌تر است. از میان موارد درگیر، حدود ۱۰۰ رأس دام تلف شده‌اند که ۹۰ مورد آن مربوط به گوساله‌ها و تنها ۱۰ مورد مربوط به گاوهای بالغ بوده است.کشتار اضطراری نیز تا این لحظه حدود ۱۱۰۰ رأس بوده که این عدد تنها 2/0 درصد جمعیت درگیر را شامل می‌شود؛ در حالی که در سناریوهای پیش‌بینی‌شده، احتمال تلفات تا بیش از ۲۶ هزار رأس وجود داشت.

عوامل تشدید بحران؛ از استرس تغذیه‌ای تا نبود بیمه

دکتر موحدی از عوامل مختلفی به‌عنوان دلایل تشدید بحران نام برد: از جمله کمبود نهاده‌های دامی، ضعف تغذیه‌ای دام‌ها، نبود بیمه، هزینه‌های بالای نگهداری دام بیمار و تراکم بالای دام. دام مبتلا معمولاً نمی‌تواند علوفه خشک بخورد و همین موضوع، هزینه نگهداری آن را افزایش می‌دهد.در عین حال، بسیاری از دامداران فاقد بیمه هستند و همین امر باعث می‌شود در زمان بروز بیماری، امکان جبران خسارت برایشان فراهم نباشد.مدیرکل دامپزشکی استان با اشاره به مقاومت برخی دامداران در برابر رعایت اصول بهداشتی گفت: برای حفظ سلامت دام‌ها و تولید، ناچار به اعمال سخت‌گیری هستیم.با توجه به شرایط خاص استان، اولین قرارگاه رسمی کشور برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های دامی در اصفهان تشکیل شده است. تراکم بالای دامداری‌ها و حساسیت بالای تولید در استان، ضرورت ایجاد چنین قرارگاهی را دوچندان کرده است.دکتر موحدی خاطرنشان کرد که واکسن تب برفکی در هیچ جای دنیا ایمنی کامل ایجاد نمی‌کند و بیشترین اثربخشی آن حدود ۶۵ درصد است. همچنین به دلیل طول عمر محدود ایمنی واکسن، دام‌ها باید سه نوبت در سال واکسینه شوند. از آنجا که استرس‌های تغذیه‌ای و ضعف عمومی بدن می‌تواند ایمنی واکسن را کاهش دهد، دامداران باید در تمام طول سال به تقویت وضعیت بهداشتی و تغذیه‌ای دام خود توجه کنند.