نبرد تکنولوژی با خشکسالی؛ پهپادها به کمک بارشهای پاییزی آمدند
آغاز عملیات بارورسازی ابرها همزمان با افت شدید ذخایر آبی؛ ماموریت در آسمان زایندهرود + جزئیات
همزمان با کاهش نگرانکننده بارشها و رسیدن ذخیره سد زایندهرود به ۱۱۸ میلیون مترمکعب، وزارت نیرو عملیات پهپادی بارورسازی ابرها را در حوضه آبریز زایندهرود و چهارمحال و بختیاری آغاز کرد. مدیرعامل آب منطقهای اصفهان ضمن اعلام پیشرفت پروژههای انتقال آب، نسبت به کاهش ۹۷ درصدی بارشها در کوهرنگ هشدار داد.
صبح چهارشنبه نوزدهم آذرماه، آسمان منطقه جنوب غرب حوضه آبریز زایندهرود شاهد مانور متفاوت پرندههای هدایتپذیر بود تا شاید گره کور خشکسالی امسال با پنجه تکنولوژی باز شود. در حالی که آمارهای رسمی از کاهش چشمگیر نزولات جوی و افت شدید ذخایر استراتژیک آبی در مرکز ایران حکایت دارد، وزارت نیرو فاز دوم عملیات بارورسازی ابرها را با استفاده از پهپادهای بومی کلید زد. این عملیات که با هدف تحریک سامانههای بارشی و نجات رودخانه فلات مرکزی ایران طراحی شده، در شرایطی اجرا میشود که مدیران آبی استان اصفهان از وضعیت قرمز در سرچشمههای کوهرنگ و کاهش ذخیره سد زایندهرود به کمتر از نصف مدت مشابه سال گذشته خبر میدهند.
پرواز پهپادها برای شکار ابرها؛ جزئیات عملیات ۱۹ آذر
دومین پرواز عملیاتی برای بارورسازی ابرها، امروز چهارشنبه در منطقه عملیاتی جنوبغرب حوضه آبریز زایندهرود و ارتفاعات استان چهارمحال و بختیاری با موفقیت انجام شد. این پروژه که توسط «سازمان توسعه و بهرهبرداری فناوریهای نوین آبهای جوی» هدایت میشود، بخشی از راهبرد کلان وزارت نیرو برای مقابله با تنش آبی در دو حوضه آبریز اولویتدار کشور، یعنی زایندهرود و دریاچه ارومیه است.
استفاده از پهپادها در این فرآیند، تغییری استراتژیک نسبت به روشهای سنتی استفاده از هواپیماهای سرنشیندار محسوب میشود. کارشناسان معتقدند این فناوری جدید، علاوه بر افزایش سرعت واکنش به سامانههای بارشی زودگذر، دقت عملیات را در هدفگیری هسته ابرها بالا برده و امکان پوشش مناطق صعبالعبور کوهستانی را با هزینهای بسیار کمتر فراهم میکند.
محمدمهدی جوادیانزاده، رئیس سازمان توسعه و بهرهبرداری فناوریهای نوین آبهای جوی در خصوص اهمیت این پروژه اظهار داشت که تمامی مراحل این عملیات با تکیه بر توان مهندسی داخلی انجام شده است. به گفته وی، مواد بارورساز مورد استفاده کاملاً بومی بوده و پیشبینی میشود در صورت وجود سامانههای مستعد جوی، این روش بتواند تا ۲۰ درصد میزان بارشهای طبیعی را افزایش دهد. این عملیات که از ۱۰ آبان ماه سال آبی جاری آغاز شده، به عنوان یکی از مقرونبهصرفهترین روشهای استحصال آب در شرایط فعلی شناخته میشود.
آمار تکاندهنده از سرچشمهها؛ افت ۹۷ درصدی بارش در کوهرنگ
ضرورت اجرای عملیاتهای بارورسازی زمانی آشکار میشود که نگاهی به آمارهای ارائه شده توسط حسن ساسانی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای اصفهان بیندازیم. وضعیت در ایستگاه شاخص چلگرد کوهرنگ که نبض حیاتی زایندهرود محسوب میشود، بسیار بحرانی است.
ساسانی با ارائه آماری نگرانکننده اعلام کرد که از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۴) تاکنون، تنها ۸.۵ میلیمتر بارش در ایستگاه کوهرنگ ثبت شده است. این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که میزان بارشها ۲۷۰ میلیمتر بود، نشاندهنده یک شکاف عظیم آبی و کاهشی کمسابقه است. این افت بارش مستقیماً بر ورودی سد زایندهرود تأثیر گذاشته است؛ به طوری که در حال حاضر ورودی آب به سد تنها ۵.۵ مترمکعب بر ثانیه است، در حالی که خروجی آن برای تأمین مصارف ضروری به ۱۳ مترمکعب بر ثانیه میرسد.
جدول مقایسهای وضعیت منابع آبی حوضه زایندهرود
| شاخص مورد بررسی | وضعیت سال ۱۴۰۴ | مدت مشابه سال قبل | تغییرات |
| بارش ایستگاه کوهرنگ | ۸.۵ میلیمتر | ۲۷۰ میلیمتر | کاهش شدید |
| ذخیره سد زایندهرود | ۱۱۸ میلیون مترمکعب | ۲۲۰ میلیون مترمکعب | کاهش ۴۶٪ |
| ورودی آب به سد | ۵.۵ مترمکعب بر ثانیه | - | بسیار محدود |
پیشرفت فیزیکی ابرپروژههای انتقال آب به اصفهان
در کنار راهکارهای زودبازده مانند بارورسازی ابرها، مدیرعامل شرکت آب منطقهای اصفهان از تسریع در اجرای پروژههای زیرساختی و بلندمدت خبر داد. حسن ساسانی با اشاره به وضعیت «تونل سوم کوهرنگ» تصریح کرد که عملیات بتنریزی بدنه این تونل استراتژیک به طور کامل آغاز شده و با سرعت مطلوبی در حال پیشروی است. تکمیل این تونل میتواند بخشی از کمبودهای آبی فلات مرکزی را جبران کند.
علاوه بر این، «سامانه دوم آبرسانی اصفهان بزرگ» که وظیفه تأمین آب شرب پایدار برای ۱۴ شهرستان را بر عهده دارد، در اولویت اجرایی قرار گرفته است. طبق برنامهریزیهای انجام شده، ظرفیت تصفیهخانه این سامانه تا پیش از فرارسیدن اوج مصرف (پیک) تابستان آینده به ۶.۴ مترمکعب بر ثانیه خواهد رسید که خبری امیدوارکننده برای تأمین آب شرب جمعیت میلیونی منطقه است.
پروژه انتقال آب از منابع جنوب استان اصفهان نیز به عنوان یکی دیگر از اضلاع مثلث نجات آب اصفهان، در حال طی کردن مراحل نهایی اخذ مجوزهاست و عملیات عمرانی آن به موازات مباحث قانونی در حال انجام است.
زایندهرود؛ رودی که دیگر دائمی نیست
اهمیت این اقدامات زمانی دوچندان میشود که بدانیم سد زایندهرود با ظرفیت اسمی یک میلیارد و ۲۳۹ میلیون مترمکعب، شاهرگ حیاتی مرکز ایران برای تأمین آب شرب، صنعت و کشاورزی است. این سد قوسی که در سال ۱۳۴۹ و در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان احداث شد، اکنون با چالشهایی روبروست که حیات ۴۰۰ کیلومتر مسیر رودخانه را تهدید میکند.
ترکیبی از برداشتهای بیرویه بالادست، تغییر اقلیم، بارگذاریهای جمعیتی و صنعتی و انتقالهای بین حوضهای باعث شده تا زایندهرود در دو دهه اخیر ماهیت دائمی خود را از دست بدهد. خشک شدنهای پیدرپی رودخانه از سد «چم آسمان» تا تالاب بینالمللی گاوخونی، نه تنها کشاورزی منطقه را با توقفهای متناوب روبرو کرده، بلکه کانونهای ریزگرد را فعال و اکوسیستم منطقه را با خطرات جدی مواجه کرده است. اکنون چشم امید مردم و کشاورزان به ترکیبی از بارشهای طبیعی، بارورسازی ابرها و تکمیل پروژههای انتقال آب دوخته شده است.