خروج نیروگاه سد زاینده‌رود از مدار تولید؛ اصفهان در آستانه بحران آب شرب
با کاهش ۹۰ درصدی ذخیره سد زاینده‌رود و توقف نیروگاه برق‌آبی، اصفهان وارد مرحله خطرناک کمبود آب شرب شده است. در حالی‌که وعده‌های شورای عالی آب همچنان در حد مصوبه باقی مانده، بحران زاینده‌رود به تهدیدی برای امنیت شهری تبدیل شده است.
روز گذشته خبری نگران‌کننده منتشر شد؛ به دلیل کاهش ذخیره، نیروگاه سد زاینده‌رود در اصفهان از مدار تولید خارج شد. این نیروگاه سال گذشته در هفتم بهمن‌ماه و در پی کاهش ذخایر سد از مدار بهره‌برداری خارج شد، اما امسال سه ماه زودتر این اتفاق رخ داده است.
در حالی که بیش از یک سال از آغاز به‌کار دولت جدید و استاندار تازه اصفهان می‌گذرد، زاینده‌رود هنوز خشک است و فرونشست زمین شتاب گرفته است. گزارش رسمی سازمان هواشناسی می‌گوید بارش‌های کشور تا نوزدهم مهرماه ۵۷ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده و در برخی استان‌ها از جمله اصفهان، هیچ بارشی ثبت نشده است. این بدان معناست که نه‌تنها ذخایر سد زاینده‌رود تقویت نشده، بلکه استان در آستانه ورود به پاییز و زمستان سخت، با خطر کمبود آب آشامیدنی نیز روبه‌روست.
اما این بحران، محصول آسمان نیست؛ ریشه‌اش را باید در زمین جست؛ در سیاست‌ها و وعده‌هایی که از تهران تا اصفهان امتداد دارد. هر بار که مردم اصفهان از خشکی زاینده‌رود می‌گویند، پاسخی تکراری می‌شنوند: «منتظر مصوبات شورای عالی آب باشید.» شورا بارها جلسه گذاشته، مصوبه گذرانده، اما اجرای مصوبه همچنان در حد کلام مانده است. وقتی شورای اسلامی شهر اصفهان و نمایندگان مردم بارها اعلام کردند که اگر تصمیمات شورای عالی آب اجرایی می‌شد، امروز این وضعیت را نداشتیم، یعنی حتی نهادهای محلی هم دیگر امیدی به عمل ندارند.
زاینده‌رود برای مردم اصفهان فقط یک رودخانه نیست؛ شریان حیات شهری، فرهنگی و عاطفی است. با خشکیدن آن، نه‌فقط باغ‌ها و گاوخونی، بلکه روح شهر هم خشکیده است. در خیابان‌های اصفهان امروز از اقشار مختلف، از کشاورز شرق تا صنعتگر غرب، همه یک پرسش مشترک دارند: چرا وعده‌ها عملی نمی‌شود؟
یک‌سالگی مدیریت جدید؛ وعده‌های بی‌ثمر در میدان آب
۲۸ مهر ۱۴۰۳، استاندار جدید اصفهان با وعده اقدام فوری در حوزه آب معرفی شد. امام جمعه اصفهان در همان مراسم تأکید کرد که استاندار جدید باید برای رفع مشکل آب اصفهان اقدام مؤثر انجام دهد؛ اما اکنون در پایان نخستین سال مدیریتی او، کارنامه‌ای جز جلسات و اظهارنظرها دیده نمی‌شود. ذخیره سد زاینده‌رود کمتر از ۱۱ درصد است و بیش از ۹۰ درصد آن خالی است. در حالی‌که خشکی رودخانه و تهدید کم‌آبی به مرز بحرانی رسیده، نه طرح انتقال آب به نتیجه رسیده، نه الگوی مصرف بازنگری شده و نه برنامه‌ای برای احیای حقابه‌ها اعلام شده است.
بحران فرونشست؛ زلزله‌ای خاموش زیر پای اصفهان
بی‌توجهی به آب در اصفهان دیگر فقط مسئله کشاورزی و صنعت نیست؛ تهدیدی برای امنیت شهری است. نرخ فرونشست زمین در دشت‌های شرق و جنوب اصفهان امروز از ۲۰ سانتی‌متر در سال گذشته فراتر رفته است؛ رقمی که از زلزله هم خطرناک‌تر است. وقتی آب‌های زیرزمینی بی‌رحمانه برداشت می‌شوند و آبخوان خالی است، زمین فرو می‌نشیند و ساختمان‌ها، پل‌ها و زیرساخت‌ها را تهدید می‌کند. شاید مسئولان تصور کنند خشکی زاینده‌رود فقط یک دغدغه زیست‌محیطی است، اما واقعیت این است که بحران آب در اصفهان به تدریج در حال تبدیل شدن به بحران امنیت شهری و ملی است.
وعده‌های تکراری، سکوت پرهزینه
در ادوار مختلف و دولت‌های گوناگون، مردم اصفهان بارها شاهد وعده‌های مکرر درباره احیای زاینده‌رود بوده‌اند؛ از انتقال آب از خلیج فارس تا تونل بهشت‌آباد، پمپاژ آب از ایستگاه‌های کوهرنگ و ساماندهی برداشت‌ها تا مدیریت مصرف. اما هیچ‌کدام به مرحله شفاف اجرا نرسیده است. همزمان، استان‌های بالادست بدون نظارت مؤثر همچنان برداشت‌های غیرقانونی از حوضه زاینده‌رود انجام می‌دهند و وزارت نیرو با وجود مصوبات متعدد، هیچ سازوکار اجرایی الزام‌آوری ارائه نکرده است.
مردم اصفهان می‌پرسند: اگر مدیریت آب در کشور بر پایه عدالت است، چرا اصفهان که همزمان بار تولید، صنعت و گردشگری کشور را به دوش می‌کشد، باید در اولویت آخر قرار گیرد؟ چرا به آبی که حقابه محیط زیست و کشاورز است نگاه درآمدزایی می‌شود؟
زمان وعده تمام شده است
اکنون که بارش‌های پاییزی نصف شده و سد زاینده‌رود همچنان خالی است، زمان آن رسیده که استاندار اصفهان، وزارت نیرو و شورای عالی آب از پشت میزهای جلسات تکراری بیرون بیایند و یک تقویم واقعی اقدام منتشر کنند. دیگر نمی‌توان با عبارت‌های کلی «در حال بررسی هستیم» یا «به‌زودی» مردم را آرام کرد. اصفهان نیازمند برنامه‌ای با شاخص‌های قابل سنجش، مهلت مشخص و گزارش عمومی از پیشرفت هر گام است.
اگر در سه ماه آینده وضعیت به همین شکل پیش برود، تابستان آینده حتی تأمین آب شرب شهرهای مرکزی نیز با بحران مواجه خواهد شد. هشدار کارشناسان در همین پاییز ساده و بی‌پرده است: اصفهان وارد مرحله «کمبود آب شرب» می‌شود.
استاندار اصفهان باید بداند که مردم از او انتظار دارند نماینده‌ای فعال در سطح ملی برای دفاع از حقابه استان باشد، نه سخنگوی وعده‌های دیگران. وزارت نیرو نیز باید در برابر مجلس و افکار عمومی توضیح دهد چرا مصوبات شورای عالی آب هنوز در مرحله‌ی اجرا نیست و شورای عالی آب باید از پشت درهای بسته خارج شود؛ مردم حق دارند بدانند تصمیم‌ها درباره مهم‌ترین رودخانه مرکزی ایران چگونه گرفته شده و چرا اجرا نمی‌شود.
زاینده‌رود؛ محک صداقت دولت‌ها
تاریخ معاصر اصفهان نشان داده هر دولتی که نتواند زاینده‌رود را احیا کند، در ذهن مردم این استان کارنامه‌ای ناقص خواهد داشت. زاینده‌رود فقط آب نیست؛ آینه صداقت دولت‌هاست. مردم می‌دانند بارش در دست آسمان است، اما عدالت و تصمیم درست در دست انسان.
امروز وقت آن است که دولت و مدیریت استان با صداقت بگویند چه کرده‌اند، چه می‌خواهند بکنند و در چه زمانی. اگر این پاسخ روشن نباشد، زاینده‌رود همچنان خشک خواهد ماند؛ نه به‌خاطر قهر طبیعت، بلکه به‌خاطر فرصتی که غنیمت بود و با شعار از دست رفت.
