سد آهنین اصفهان در برابر «سونامی خاموش» دامی؛ مهار تب برفکی با ۴ میلیون دُز واکسن و تدابیر اضطراری

صنعت دامپروری اصفهان که با تولید رتبه اول شیر خام و رتبه چهارم گوشت قرمز، نبض امنیت غذایی مرکز ایران محسوب می‌شود، طی ماه‌های اخیر درگیر نبردی نفس‌گیر با یکی از مسری‌ترین ویروس‌های دامی جهان بوده است. بیماری تب برفکی که قدرت سرایتی ۵ برابر کرونا و ۱۰ برابر آنفلوآنزا دارد، سایه سنگین خود را بر دامداری‌های متراکم استان انداخت، اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد که مدیریت هوشمندانه و واکنش سریع دامپزشکی، مانع از تبدیل شدن این تهدید به یک فاجعه ملی شده است. شهرام موحدی، مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان، ضمن تشریح جزئیات عملیات مهار این ویروس، از وضعیت «کنترل شده اما شکننده» خبر داد و اعلام کرد که برای حفظ سرمایه دامی استان، تاکنون تصمیمات سخت‌گیرانه‌ای از جمله کشتار اضطراری و محدودیت‌های شدید تردد اجرا شده است.

وضعیت میدانی؛ عبور از لبه پرتگاه بحران

بررسی آمارهای تخصصی نشان می‌دهد که اصفهان توانسته است از یک پیچ خطرناک اپیدمیولوژیک به سلامت عبور کند. بر اساس آخرین پایش‌ها، از مجموع حدود ۴۸۰ هزار رأس دام سنگین در استان، نرخ ابتلا در حدود ۱.۷ درصد (معادل ۸ هزار رأس) متوقف شده است. این در حالی است که در استانداردهای جهانی، درگیری تا سقف ۱۰ درصد در زمان طغیان بیماری پذیرفته شده است و اصفهان عملکردی بسیار موفق‌تر از میانگین‌های جهانی ثبت کرده است. با این حال، مهار بیماری بدون هزینه نبوده است. برای جلوگیری از گسترش کانون‌های آلودگی که عمدتاً در شهرستان‌های اصفهان، مبارکه، خمینی‌شهر و نجف‌آباد متمرکز بوده‌اند، ۱۳۰۰ رأس دام مبتلا به صورت اضطراری راهی کشتارگاه‌ها شدند. همچنین متأسفانه ۱۳۰ رأس دام، که اکثر آن‌ها گوساله‌های جوان و حساس بوده‌اند، بر اثر شدت بیماری تلف شدند. این ارقام اگرچه دردناک است، اما در مقایسه با سناریوهای پیش‌بینی شده که احتمال تلفات ۲۶ هزار رأسی را در صورت عدم کنترل بیماری تخمین می‌زدند، موفقیتی بزرگ محسوب می‌شود.

ویروسی با قدرت تخریب ۱۰ برابری

شناخت ماهیت دشمن، نیمی از پیروزی است. مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان در توصیف خطر این ویروس، تعابیر تکان‌دهنده‌ای به کار برده است. ویروس تب برفکی با قدرت انتشاری ۵ برابر کووید-۱۹ و ۱۰ برابر آنفلوآنزای فصلی انسانی، نه تنها از طریق تماس مستقیم، بلکه از طریق هوا و ذرات معلق نیز به سرعت جابه‌جا می‌شود. علائم بالینی شامل تب شدید، ایجاد تاول‌های دردناک در دهان و سم، لنگش حیوان و ریزش شدید بزاق است که منجر به افت شدید تولید شیر و گوشت می‌شود. در گوساله‌ها، ویروس می‌تواند مستقیماً به عضله قلب حمله کرده و باعث مرگ ناگهانی شود. تراکم بالای واحدهای دامداری در اصفهان و وجود بیش از ۶۵۰۰ کد اپیدمیولوژیک، شرایط را برای چرخش ویروس ایده‌آل می‌کند و همین امر، اهمیت اقدامات پیشگیرانه را دوچندان کرده است.

سپر دفاعی واکسیناسیون؛ رکوردشکنی در ایمن‌سازی

پاسخ دامپزشکی اصفهان به این تهدید، قاطع و فراگیر بوده است. عملیات واکسیناسیون به عنوان خط مقدم دفاعی، با پوشش بی‌سابقه‌ای اجرا شد. از ابتدای سال تاکنون، بیش از ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار رأس دام علیه این بیماری واکسینه شده‌اند. این آمار شامل ۶۴۶ هزار رأس دام سنگین و بیش از ۲ میلیون و ۴۷۲ هزار رأس دام سبک است. نکته حائز اهمیت، واکنش سریع به ورود سویه‌های جدید است. با شناسایی خطر ورود «سویه اگزوتیک» (Exotic Strain)، طرح ضربتی واکسیناسیون اجرا شد و طی آن ۵۸۲ هزار رأس دام سنگین و ۱۰۰ هزار رأس دام سبک، دُز یادآور و مخصوص این سویه را دریافت کردند. تشکیل قرارگاه پیشگیری از تب برفکی در ۲۸ شهرستان و برگزاری بیش از ۶۰ جلسه اضطراری، نشان‌دهنده سطح بالای آماده‌باش در بدنه اجرایی استان است.

پروتکل‌های امنیتی و توصیه به دامداران

کارشناسان تأکید دارند که واکسیناسیون به تنهایی کافی نیست و رعایت اصول «امنیت زیستی» (Biosecurity) حلقه مکمل این زنجیره است. دامپزشکی استان از دامداران خواسته است تا پروتکل‌های زیر را با جدیت اجرا کنند:

• قرنطینه و کنترل تردد: جلوگیری از ورود و خروج افراد متفرقه و خودروهای ضدعفونی نشده به محوطه دامداری.

• آهک‌پاشی و ضدعفونی: انجام مستمر آهک‌پاشی در مبادی ورودی و ضدعفونی جایگاه‌های نگهداری دام.

• گزارش‌دهی فوری: اعلام سریع هرگونه علائم مشکوک مانند لنگش یا زخم دهانی به شبکه دامپزشکی برای ایزولاسیون سریع.

• سلامت زنجیره لبنی: در کارخانه‌های لبنی نیز نظارت‌ها تشدید شده و ضدعفونی تانکرهای حمل شیر و کنترل بار میکروبی با دقت مضاعف انجام می‌شود تا سلامت محصول نهایی برای مصرف‌کننده تضمین شود.

چشم‌انداز آینده؛ آرامش شکننده

اگرچه امروز وضعیت تب برفکی در اصفهان تحت کنترل است، اما مسئولان هشدار می‌دهند که نباید دچار «عادی‌انگاری» شد. خسارت اقتصادی این بیماری در سطح ملی چند هزار میلیارد تومان برآورد شده و هرگونه غفلت می‌تواند اصفهان را که قطب تأمین پروتئین کشور است، با چالش جدی مواجه کند. وضعیت فعلی، آرامشی شکننده است که حفظ آن نیازمند همکاری مداوم دامداران، اتحادیه‌ها و نظارت مستمر بازرسان دامپزشکی است تا از سرمایه عظیم دامی استان در برابر امواج احتمالی آینده محافظت شود.