استفاده بیش از حد حجم آب رودخانه، منجر به خشکی رودخانه و تالاب شده است
سال‌هاست زنگ خطر برای عروس تالاب‌های ایران به صدا درآمده است اما ظاهرا باید سیاه بختی آن را به تماشا بنشینیم چرا که هیچ کس صدای شکسته شدنش را جدی نگرفته است.
سال‌هاست زنگ خطر برای عروس تالاب‌های ایران به صدا درآمده است اما ظاهرا باید سیاه بختی آن را به تماشا بنشینیم چرا که هیچ کس صدای شکسته شدنش را جدی نگرفته است.
به گزارش تسنیم ، مشکلات زیست محیطی تالاب گاوخونی مربوط به امروز و دیروز نیست. سال‌هاست که رسانه‌ها از سفید بخت نشدن عروس تالاب‌های ایران نوشته‌اند و کارشناسان از تابلوی مرئی خطر "مرگ" بر تن گاو خونی سخن‌سرایی می‌کنند اما در طول این چند سال مسئولان کشوری تنها و تنها قول‌ها و نامه‌های کاغذی را به دست طبیعت سپردند و برخی نیز عدم اثبات خطرزا بودن رسوب‌های گاوخونی را بهانه بی‌تدبیری و عدم آینده‌نگری خود کرده‌اند.
زنگ خطر برای تالاب گاوخونی به صدا درآمده اما توجه لازم به آن نمی‌شود. حفظ رطوبت تالاب با تأمین پساب موضوعی است که به شکل کمرنگ در سالهای گذشته مطرح شده اما در چرخه برنامه‌ریزی برای تالاب و برنامه جامع مدیریت زیست بوم حوزه آبریز تالاب گاوخونی در حد حرف باقی مانده است.
اساسی‌ترین مشکل، نبودن اولویت زیست محیطی در تصمیم‌گیری‌هاست
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اشاره به مشکلات تالاب گاوخونی اظهار داشت: اقلیم خشک فلات مرکزی ایران، کمبود بارش‌ها و خشکسالی‌های پی‌در‌پی از عوامل موثر در به وجود آمدن وضعیت بحرانی زاینده‌رود است.
حسین اکبری افزود: تخصیص ندادن حق‌آبه زیست محیطی مهمترین علت خشک شدن تالاب بین المللی گاوخونی در سالهای اخیر است که به استناد قانون و ضوابط تقسیم‌بندی سهمیه‌های آب، بعد از شرب اولویت دوم تأمین حق‌آبه‌های زیست محیطی است.
وی با بیان اینکه طی دهه‌های گذشته توجه به مسائل زیست محیطی اولویت کمتری در اجرای طرح‌ها و تصمیم‌ها داشته است، گفت: اساسی‌ترین مشکل، نبودن اولویت زیست محیطی در تصمیم‌گیری‌هاست و با وجود تمام تبعات مشهود و غیر مشهود این نقیصه و اثرات فرا نسلی آن، متأسفانه طی ادوار گذشته باور لازم به اولویت بخشی به این مسأله حیاتی و رکن توسعه پایدار به طور شایسته و عملیاتی وجود نداشته و وقتی که چنین اولویتی وجود نداشته باشد، مسلما همکاری‌های بین بخشی برنامه‌های احیا به طور موثر شکل نیافته و یا مخاطرات مرتبط با آن به درستی حل و فصل نمی‌شود.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: بیشتر مشکلات گاوخونی مربوط به کل حوزه آبخیز است و کاهش و تغییر نوع بارش در سالهای اخیر، استمرار خشکسالی‌های طولانی مدت و از طرفی بهره‌برداری در ابعاد مختلف بدون آینده نگری و عدم توجه به اصل پایداری و در نتیجه بارگزاری بیش از حد ظرفیت یک رودخانه چنین بحرانی در پی داشته است.
استفاده بیش از حد حجم آب رودخانه، منجر به خشکی رودخانه و تالاب شده است
وی خاطرنشان کرد: به هر حال هر رودخانه‌ای دبی و حجم آبی محدودی دارد که استفاده‌ی بیش از حد آن منجر به خشکی رودخانه و تالاب انتهایی آن شده و فرایند آن در صورت تغییر نکردن شرایط، بحرانی‌تر و در نتیجه به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شود که تبعات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی بهداشت گسترده‌ای دارد.
اکبری گفت: رودخانه و منابع آبی مربوطه واحد و محدود بوده ولی حجم برداشت و استفاده از رودخانه با 50 سال پیش یکسان نیست و روز به روز فزاینده شده است.
وی افزود: پدیده خشکسالی جزء لاینفک طبیعت اصفهان است ولی نکته اساسی این است که اگر چه بر اثر خشکسالی طبیعی، دبی حجم آب رودخانه کم و کمتر شده اما لازمه پایداری بوم شناختی، کم شدن سهمیه‌ها و برداشت‌ها به همان نسبت در ابعاد مختلف مصرف بوده است اما اختصاص سهمیه‌ها و نسبت کاهش‌ها عادلانه نبوده و حتی تأمین حق‌آبه زیست محیطی به جای اولویت دوم بعد از شرب به اولویت‌های آخر و پنجم و ششم رسیده و حتی نخستین اقدام قطع حق‌آبه‌ها بوده است لذا همگام با افزایش جمعیت و به دنبال آن برداشت بیش از ظرفیت و قابلیت منابع آب برای مصارف صنعتی و کشاورزی و شرب، تعادل بین استفاده و برداشت را بر هم زده و سبب به قهقرا رفتن منابع آبی شده است.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تصریح کرد: مسائل زیست محیطی و به ویژه زاینده رود، ارتباطی با سیاست ندارند و نباید داشته باشد و مهمترین نکته، مدیریت یکپارچه منابع آبی دو استان اصفهان و چهار محال بختیاری و دیگر استان‌هاست.
وی با اشاره به اینکه رودخانه زاینده رود مسیری 400 کیلومتری را بین استان‌ها طی می‌کند، اظهار داشت: اینکه بگوییم کدام استان چه دخل و تصرف و سهمیه‌ای دارد، چنین نیست بلکه توزیع عادلانه، قانونمند و آینده‌نگر منابع آب با رعایت حق و حقوق استان‌ها و حق‌آبه‌هایی که در ادوار مختلف تاریخی وجود داشته است به حل و فصل مشکلات منجر می‌شود.
برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی برای کشاورزان سنتی از مهمترین مشکلات آب است
وی افزود: یکی از مهمترین مشکلات در حوزه آب، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی برای کشاورزان سنتی با بهره‌وری بسیار پایین طی سالیان متمادی است که نه تنها رودخانه زاینده رود بلکه بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های دیگر کشور کاملا متأثر از ان در مسیر خشکیدگی شده‌اند.
اکبری ادامه داد: به طور کلی حتی در شرایط اقلیمی و زیست محیطی طبیعی و ترسالی، برداشت‌های بی‌رویه در دراز مدت سبب کاهش جبران‌ناپذیر منابع آبی و پایین رفتن سطح آب زیرزمینی می‌شود و مکش معکوسی از سمت رودخانه و تالاب‌ها به سمت چاه‌ها به وجود می‌آید به گونه‌ایی که رودخانه و تالاب به تدریج توان خود نگهداری را از دست می‌دهد.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه حجم پسابی که از ابتدا برای رودخانه و تالاب در نظر گرفته شده حداقل 6 متر مکعب بر ثانیه بوده، گفت: این میزان اختصاص نیافته و در اوایل بهار حدود 2 متر مکعب از تصفیه خانه جنوب به سمت تالاب روانه می‌شد که فقط حدود 600 لیتر آن در ثانیه به تالاب رسیده و هم اکنون این میزان به حدود 150 لیتر رسیده است و حتی به دلیل تبخیر و برداشت‌های سطحیمستقیم و غیر مستقیم قبل از رسیدن به رودخانه و تالاب به صفر نزدیک می‌شود.
وی افزود: طی سالهای اخیر، تلاش‌های چند جانبه و خوبی برای کنترل هوشمند چاه‌های مجاز، استفاده از روش‌هایی با بهره‌وری بالاتر در مصارف کشاورزی و صنعت، استفاده از فن‌آوری‌های نوین در باز چرخانی و باز یابی آب و استفاده مجدد از پساب در راستای متعادل سازی برداشت‌ها صورت گرفته که قابل تقدیر است و لازم است این قبیل اقدامات به صورت فراگیر گسترش یابد.
سند راهبردی در راستای احیای زاینده رود و تالاب گاوخونی تهیه می‌شود
اکبری بیان کرد: به درخواست و پیگیری‌های اداره کل حفاظت محیط زیست مبنی بر همکاری و سرعت بخشیدن به تصویب نهایی برنامه جامع تالاب گاوخونی، این طرح مجدد در دستور کارگروه "آمایش سرزمین" استان مطرح می‌شود.
وی گفت: این برنامه پس از تصویب نهایی استان به عنوان یک سند راهبردی بایدها و نبایدها را برای همه دستگاه‌های مرتبط در راستای احیای زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی مشخص می‌کند. تشکیل کارگروه ملی احیای تالاب، تأمین حق‌آبه زیست محیطی آن و تأمین اعتبار موثر و پایدار برای پایش‌های هدفمند و پویای وضعیت رودخانه و تالاب سه پیشنهاد راهبردی این اداره کل برای برنامه احیا بوده که رکن اصلی این سند نیز محسوب شده که محیط زیست، مجموعه مدیریتی استان و استانداری با جدیت آن را پیگیری می‌کنند و تصویب آن پیش‌نیاز به نتیجه رسیدن همه برنامه‌ها و اقدامات دیگر ذیل آن است.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان کرد: با توجه به موقعیت فوق العاده حساس زاینده رود و تالاب گاوخونی در فلات مرکزی ایران و اثرات فرا منطقه‌ای بسیار گسترده‌ای که دارد یکی از مهمترین اهداف و خواسته‌های استان تشکیل کارگروه ملی احیای تالاب گاوخونی همانند برنامه مشارکتی کارگروه ملی برای دریچه ارومیه است.
وی گفت: در شرایط بحران آب و محدود بودن منابع آبی خواسته محیط زیست، تأمین حق‌آبه ایده‌آل نیست اما تخصیص حداقلی آن ضروری است تا بر اساس عدالت و منطق با کم کردن سهمیه همه بخش‌های آب بر مانند کشاورزی، صنعت و حتی شرب، تعادل در تخصیص منابع آب برقرار شود نه اینکه در اقدام اول حق‌آبه زیست محیطی را قطع کنیم.
فرهنگ‌سازی بهره‌وری را 30 درصد افزایش می‌دهد
اکبری اظهار داشت: فرهنگ‌سازی برای استفاده صحیح از منابع آب می‌تواند بهره‌وری را تا 30 درصد و بیشتر افزایش و کمیت مصرف را کاهش داد.
وی افزود: خطرات زیست محیطی ناشی از خشک شدن تالاب و تبعات آن احساس شده است و با توجه به رویکرد سازنده و حساسیتی که وجود دارد احیای زاینده رود و تالاب در اولویت مجموعه مدیریت استان و کشور است و با هم افزایی و همکاری بین ارگان‌های مرتبط در انتظار تصویب نهایی هر چه سریع‌تر آن هستیم.