فولاد در بن‌بست خاموشی و گرانی
افزایش ۲۸ برابری قیمت برق برای صنایع از سال ۹۸ تا ۱۴۰۳ از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز این دورانی است که خاموشی‌های پی درپی برق، صنایع را با چالش‌های زیادی روبرو کرده است. تغییراتی که پیامدها و تأثیرات گسترده‌ای بر تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و کلیت اقتصاد خواهد داشت.
زرندی مدیرعامل گروه فولاد مبارکه با تاکید بر نگران کننده بودن قطعی برق صنایع در استان‌های مختلف کشور، اظهار می‌کند: نرخ قیمت برق برای صنایع کشور از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ حدود ۲۸ برابر شده و پیش‌بینی می‌شود این افزایش قیمت در سال جاری به ۳۴ تا ۳۵ برابر برسد که با چنین وضعیتی، شرایط تولید نگران‌کننده است و شاهد افت شدید سود شرکت‌ها هستیم.
سال ۱۴۰۴ در حالی آغاز شد که صنایع کشورهمچنان در تنگناهای شدید از خاموشی برق تا گرانی حامل‌ها قرار گرفته که نتیجه‌ای از ناترازی‌ها و بی‌مدیریتی‌ها است. معضل جدی در فصول گرم و سرد سال که از اصلی‌ترین دغدغه‌ها و نگرانی‌های فعالان اقتصادی است. اما جریان گرانی‌های برقی برای صنایع، از این قرار است که در نیمه مهر ماه سال 1403 وزارت نیرو اعلام کرد تعرفه‌های برق مربوط به 4 گروه صنعتی، دستخوش تغییراتی شدند.
طبق گزارش‌های منتشرشده درآن زمان، نرخ برق صنعتی کشور – به‌جز ۱۸ کارخانه تولیدکننده فروآلیاژ – هر ساله تغییر می‌کنند. در سال 1403 این تغییرات در بازه‌ای بین ۱۰ تا ۵۸۶ درصد اعمال شدند. بیشترین میزان افزایش قیمت برق صنایع مربوط به صنایع پرمصرفی بود که میزان برق مصرفی آن‌ها بین ۰٫۲۵ تا یک مگاوات‌ساعت قرار داشت؛ به طوری که تعرفه برق این صنایع نسبت به سال ۱۴۰۲، تا ۵۸۶ درصد افزایش یافت. در نقطه مقابل، نرخ برق مصرفی واحدهای تولید فروآلیاژ با مصرف بالای یک مگاوات‌ساعت، حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد.
همچنین بر طبق گزارشی که از برق نیوز آمده است؛ وزارت نیرو طی اطلاعیه‌ای درباره تعیین سقف جدید نرخ انرژی و نرخ خرید خدمات توان راکتیو برای سال ۱۴۰۴ اعلام کرده است: با توجه به مصوبه صادره در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ از سوی وزیر نیرو، مبنی بر ابلاغ سقف نرخ انرژی در بازار عمده‌فروشی برق در سال ۱۴۰۴، به اطلاع سهامداران محترم می‌رسد که مطابق با ضوابط فعلی بازار رقابتی برق، اعمال این تغییرات در نرخ فروش انرژی و نرخ خرید خدمات توان راکتیو، منجر به رشد درآمد انرژی در این بازار خواهد شد.
بر اساس اطلاعیه وزارت نیرو درزمان اشاره شده ( 27 اسفند 1403) از ابتدای فروردین ۱۴۰۴، نرخ برق با افزایش ۲۹ درصدی مواجه خواهد شد. سقف نرخ انرژی در بازار عمده فروشی برق 1403 که ۱٬۶۲۰ ریال به ازای هر کیلووات ساعت بود به ۲٬۰۹۰ ریال افزایش یافته است. نرخ پایه آمادگی همچنان ۱۸۵ ریال به ازای هر کیلووات ساعت باقی می‌ماند. همچنین، نرخ انرژی راکتیو تولیدی معادل ۱۶۰ ریال بر کیلووات ساعت و نرخ انرژی توان راکتیو جذبی ۱۷۰ ریال بر کیلووات ساعت تعیین شده است که از ابتدای اردیبهشت ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد.
صنعت در جدال با گرانی برق
درحالی ابلاغیه تعرفه برق مشترکان صنعتی در سال۱۴۰۴ منتشر شد که مسئولان آن را گام مهمی در جهت اصلاح نظام قیمت‌گذاری انرژی در کشور و حرکت به سمت منطقی‌سازی قیمت‌ها با توجه به شرایط خاص هر بخش صنعتی عنوان کردند، سیاستی که با واکنش‌های مختلفی هم مواجه شده است.
یعقوبی معاون اجرایی انجمن تولیدکنندگان صنایع فولاد ایران با اشاره به افزایش چند برابری نرخ برق دراین سال‌های اخیر، می‌گوید: هر گونه افزایش بهای برق باید از ابتدای سال به صنایع اعلام شود، این اقدمات تمام معادلات تولید و بازار از جمله بازار فولاد و سرمایه را بهم می‌ریزد در این شرایط تولیدکننده با این مشکل مواجه می‌شود که افزایش قیمت برق را چگونه در صورت‌های مالی و گزارش‌ها اعمال کند.
او یادآور می‌شود: پیش از این نرخ جدید برق هر سال از اوایل اردیبهشت اعلام می‌شد و تولیدکنندگان تکلیف خود را در این خصوص از همان ابتدای سال می‌دانستند؛ اما افزایش نرخ برق برای سال جدید در نیمه دوم سال گذشته به صنایع ابلاغ شده است ونوعی بلاتکلیفی را موجب شد.
گفتنی است گذشته از چالش ذکرشده، این میزان از افزایش قیمت، پیامدهایی دیگر مانند تورم را به دنبال دارد. آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، معتقد است که افزایش قیمت برق باعث افزایش تورم می‌شود، زیرا صنایع هزینه‌های اضافی را در قیمت کالاها و خدمات خود منعکس می‌کنند.
ازطرفی مشکلاتی مانند کاهش حاشیه سود،کاهش رقابت‌پذیری دربازارهای جهانی، کاهش سرمایه‌گذاری و توسعه، شکست‌های اقتصادی، تعدیل نیروی کار وتاثیر بر زنجیره تامین از دیگر اثرات این تصمیم و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و اشتغال تأثیرگذار خواهد بود.
گذر ازبحران
قطعی برق از یکسو وگرانی آن، ازسوی دیگر حکایت از ناترازی‌هایی دارد که ظاهرا هرسال شدیدتر هم می‌شود. آنچه به عنوان دلیل اصلی افزایش قیمت برق صنایع و خاموشی‌های مکرر این سال‌ها قلمداد می‌شود. زیرا با وجود افزایش مصرف انرژی به دلایلی چون رشد جمعیت و صنعتی شدن، زیرساخت‌های تولید برق کشور نتواسته‌اند هم‌زمان با این افزایش مصرف، رشد کنند.
اتفاقی که صنایع کشور به خصوص فولادی ها را درشرایط دشواری قرار داده حال آنکه از صنعت فولاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع کشور نام‌برده می‌شود. صنعتی که درچند سال اخیر از یک صنعت نوپا به یک صنعت بالغ، تبدیل و اکنون در آستانه جهش قراردارد. قابل‌تأمل آنکه صنایع فولادی به دلیل مصرف برق بالا در فرایندهای ذوب، احیا و نورد، اگر دچار توقف‌های کوتاه‌مدت یا بلندمدت شود به توقف کامل تولید و یا کاهش کیفیت محصولات فولادی منجرشده که تبعاتی چون خسارات سنگینی به تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی،کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها، عدم توانمندی رقابت تولیدکننده ایرانی با رقبای جهانی و در نهایت هم عقب ماندن فولاد ایران از نظر قیمت و کیفیت از رقبای خود را به دنبال می‌آورد.
قطعا برای گذر ازاین شرایط، تدابیری اجرایی‌تر، فراتر از سیاست‌های این سال‌ها لازم است. راهکارهایی نظیر سرمایه‌گذاری در منابع انرژی پایدار، بهینه‌سازی مصرف و تعاملاتی میان دولت و صنایع از پیشنهاداتی است که برای عبور از این بحران و همچنین در جهت توسعه پایدار صنعت فولاد در ایران مطرح است.