توجه به رسانه، گم شده در بحران

اصفهان امروز_ راضیه چنگیز نائین: در روزهایی که اخبار و اطلاعات با سرعتی بی‌سابقه در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و حجم اخبار مهم در کشورمان بسیار زیاد است، نقش سواد رسانه‌ای به‌ویژه در این زمان بحرانی بیش‌ازپیش اهمیت یافته است. بحران‌ها، چه از جنس بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل و چه از جنس رخدادهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و جنگ باشد بستر مساعدی برای گسترش شایعات و انتشار اخبار نادرست هستند. در چنین شرایطی، جامعه‌ای که از سواد رسانه‌ای کافی برخوردار نباشد، به‌راحتی در معرض موج‌های شایعه و اطلاعات گمراه‌کننده قرار می‌گیرد؛ موج‌هایی که می‌توانند به ترس، ناامنی و بی‌اعتمادی در جامعه دامن بزنند و مدیریت بحران را با چالش‌های جدی مواجه کنند.

سواد رسانه‌ای، توانایی تحلیل و ارزیابی پیام‌های رسانه‌ای، تشخیص اخبار معتبر از نادرست، و بازنشر مسئولانه اطلاعات است. افراد دارای این مهارت، نه‌تنها مصرف‌کنندگان هوشمند اطلاعات‌اند، بلکه به‌عنوان حلقه‌ای از زنجیره اطلاع‌رسانی، می‌توانند از گسترش اخبار جعلی جلوگیری کنند و در مسیر مدیریت بحران یاری‌رسان باشند. موضوعی که در آموزش همگانی به آن پرداخته نشده تا امروز، درست زمانی که به سواد رسانه‌ای مردم نیاز است به مشکل بربخوریم.

سواد رسانه‌ای یک ضرورت فردی است که متأسفانه از آن غفلت شده است، و همین موضوع مسئولیت رسانه‌ها و خبرنگاران در زمان بحران را دوچندان کرده است. رسانه‌ها به‌عنوان مرجع اصلی خبررسانی، باید اصول حرفه‌ای، اخلاقی و انسانی را سرلوحه کار خود قرار دهند و از انتشار شتاب‌زده، احساسی و تأییدنشده اخبار بپرهیزند که در مورد اخبار ایران باتوجه‌به وجود رسانه‌های بیگانه و انبوهی از رسانه‌های غیررسمی، این مسئولیت سنگین‌تر روی شانه رسانه‌های رسمی است. از طرف دیگر دولت در موارد بحرانی و پیچیده‌ای همچون امروز باید به‌جای محدودکردن رسانه‌های رسمی، به فکر تدوین و انتشار دستورالعمل‌های رسانه‌ای برای پوشش اخبار مربوط به اتفاقات اخیر باشد؛ دستورالعمل‌هایی که ضمن مشخص‌کردن چارچوب‌های حرفه‌ای و اخلاقی کار رسانه‌ای، خبرنگاران و سردبیران را در مسیر اطلاع‌رسانی صحیح، دقیق و مسئولانه هدایت کند.

چنین دستورالعمل‌هایی باید بر محورهایی چون صحت‌سنجی اطلاعات، پرهیز از دامن‌زدن به شایعات، احترام به حقوق قربانیان و بازماندگان، اجتناب از ایجاد هراس عمومی و همکاری با نهادهای مسئول در مدیریت بحران استوار باشد. متأسفانه دولت تا به امروز اقدام به انتشار دستورالعمل رسانه‌ای ویژه شرایط امروز ایران نکرده است و فقدان چنین چارچوب‌هایی، آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر به اعتماد عمومی، امنیت روانی جامعه و حتی روند امدادرسانی وارد خواهد کرد.

این روزها به یک دستورالعمل جامع، آگاهی مردم و ارتقای سواد رسانه‌ای  بیش از هر زمان دیگر نیازمندیم چرا که جنگ رسانه‌ای دوشادوش جنگ میدانی اهمیت دارد و عدم مدیریت آن می‌توان چالش‌های جبران‌ناپذیری را برای کشور و امنیت روانی مردم به وجود آورد. دولت و نهادهای مربوط به نظارت بر رسانه‌ها، به‌جای ایجاد محدودیت، باید به تقویت قدرت رسانه‌های رسمی کمک کنند تا مردم اخبار را از رسانه‌های غیرحرفه‌ای و بی‌تعهد غیررسمی و از رسانه‌های معاند بیگانه پیگیری نکنند.