ضعف استراتژیک در تجارت خارجی

مرکز پژوهش‌های مجلس با هدف آسیب‌شناسی و ارائه رویکردهای کلان جهت تدوین برنامه هفتم توسعه، عملکرد برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بخش‌های مختلف را ارزیابی کرده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در این گزارش تمرکز بیش از ۹۰ درصدی تولیدات صنعتی کشور بر بازار داخل گویای توان پایین رقابت‌پذیری کالاهای صنعتی کشور است که لازم است با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و اصلاح سیاستی رویکرد تعمیق ساخت داخل و تولید محصولات رقابتی تقویت شود. از طرفی ضروری است شرایط برای گسترش صادرات فراهم شود.تولیدات صادراتی باید دو مزیت شامل کیفیت و قیمت رقابتی را توأمان داشته باشند و این مزیت‌ها در بستر فضای کسب‌وکار مناسب، بالا بودن سطح تکنولوژی در تولید و رفع محدودیت‌ها امکان رقابتی نمودن محصولات را در بازارهای جهانی فراهم خواهد نمود. موضوع بعدی که بسیار با اهمیت به حساب می‌آید فضای رقابتی و شفاف در اقتصاد است که این مهم مسیر خصوصی‌سازی، مقررات زدایی و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی را در بازارهای جذاب فراهم و بخش خصوصی واقعی با استفاده از روش‌های مدرن بازاریابی امکان لازم جهت گرفتن سهم خود در بازارهای جهانی را دارا خواهد بود.

الزام دیگر صادرات موفق، شناخت بازارهای هدف است به همین جهت تحقيقات حرفه‌ای توسط دولت و بخش خصوصی در بازارهای صادراتی امر مهمی است که نباید به‌راحتی از کنار آن رد شد. دولت با استفاده از نقش رایزنان بازرگانی و اضافه نمودن مأموریت دیپلماسی اقتصادی در بخش وزارت امور خارجه فضای مناسبی را برای صادرات و توسعه بازرگانی و رونق و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند ایفا نماید. تحلیل کشورهای همسایه نشان می‌دهد، همچنان فرصت‌های گرانقدری در این کشورها مهیا است اما نتوانسته‌ایم دسترسی مناسبی به این فرصت‌ها داشته باشیم، فرصت صادرات محصولات کشاورزی به روسیه یا صادرات مصالح ساختمانی به قزاقستان، صادرات به عراق و افغانستان و... همگی نشان از ظرفیت قابل توجه صادرات به این کشورها است. مهم‌ترین قدم، در حوزه توسعه صادرات به کشورهای هدف، تحقیقات بازار و شناسایی بازیگران اصلی در این بازارها است، هرچند تحقیقات بازار در مرحله اول، هزینه‌هایی را برای دولت و یا تولیدکنندگان و یا صادرکنندگان به همراه دارد، اما باید توجه داشت که این سرمایه‌گذاری اولین قدم در راه نیل به اهداف محسوب می‌شود. عدم پرداختن به موضوع تحقیقات حرفه‌ای در بازارهای هدف، حقیقتا پرتاب تیر در تاریکی محسوب می‌شود و نتیجه آن عدم حضور پایدار در بازارهای هدف است.

ضروری است بازارهای هدف صادراتی توسط سازمان توسعه تجارت ایران با همکاری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و تشکل‌های صادراتی شناسایی شوند. بازارهای هدف با توجه به معیارهای مختلف مانند اشتراکات، همسایگی، موافقت‌نامه‌ها، مزیت‌های اقتصادی، سطح روابط سیاسی و... اولویت‌بندی شوند. برای کالاهای صادراتی کشور در سه سطح محصول، بنگاه و ملی برندسازی شود. تبلیغات و بازاریابی کلان در بازارهای هدف برای برندهای ملی توسط دولت انجام شود. نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و صادراتی توسط شبکه بانکی با نرخ بهره یک رقمی و رقابتی تامین شود. ریسک‌های سیاسی و تجاری صادرات توسط صندوق ضمانت صادرات ایران با کارمزد یک درصد و کمتر پوشش داده شود. به صادرکنندگان جایزه و مشوق صادراتی موثر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم پرداخت شود.