عملکرد معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان زیر ذره‌بین رسانه‌ها
پس از ۲۰ سال حقابه شهر اصفهان در نظر گرفته شد
نیمی از روزهای خدمت دوره جدید مدیریت شهری اصفهان می‌گذرد. مدیریت شهری که با شعار «اصفهان من، شهر زندگی» به میدان کلان‌شهر اصفهان قدم گذاشت و در این دو سال سعی کرده برنامه‌هایش را با شعاری که داده بود منطبق کند.
نیمی از روزهای خدمت دوره جدید مدیریت شهری اصفهان می‌گذرد. مدیریت شهری که با شعار «اصفهان من، شهر زندگی» به میدان کلان‌شهر اصفهان قدم گذاشت و در این دو سال سعی کرده برنامه‌هایش را با شعاری که داده بود منطبق کند. شاید بتوان معاونت خدمات شهری اصفهان را چه از لحاظ حجم خدمات و هم از لحاظ گستردگی فعالیت‌هایش یکی از اجزای مهم شهرداری دانست. این گستره فعالیت‌ها و خدمات و ارتباط نزدیک با تک‌تک شهروندان این معاونت را بیش از سایر اجزای شهرداری زیر ذره‌بین و نقد قرار می‌دهد. شهر اصفهان از دیرباز به تمیزی شهره بوده هر گردشگری که به اصفهان می‌آید از زیبایی و نظافت آن صحبت می‌کند؛ اما از تیرماه سال پیش‌طرح جدید جمع‌آوری زباله و پسماند در کلان‌شهر اصفهان اجرا شد که تا به امروز حواشی و انتقادهایی را به همراه داشت.
در یک‌ماه گذشته و در آستانه یک‌سالگی این طرح روزنامه «اصفهان امروز» پرونده‌ای را برای این موضوع گشود تا چالش‌ها و نقدهای پیرامون آن را مطرح کرده و با مسئولان شهری و شهروندان در میان بگذارد.
هفته گذشته در نشست هم‌اندیشی مهدی بقایی، معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهردار اصفهان با اصحاب رسانه، درباره فعالیت‌های معاونت خدمات‌شهری گفتگویی صورت گرفت. فعالیت این معاونت بخصوص در دو سال گذشته زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار گرفت؛ عملکرد دستگاه‌های مرتبط با آن بررسی شد و به نقدها و حواشی پیرامون آن پرداخته شد. در ابتدا معاون شهردار برخی از مسائل را از دیدگاه فنی بررسی و توضیح داد و در ادامه به سؤال‌های خبرنگاران پاسخ داده شد که در ادامه می‌خوانید:
اگر بخواهید یک تعریف از معاونت محیط‌زیست و خدمات شهری اصفهان داشته باشید چیست؟
هفت سازمان و چهار مدیریت زیرمجموعه معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان قرار دارد. سازمان پارک‌ها، مدیریت پسماند، زیباسازی، آتش‌نشانی، میادین میوه‌وتره‌بار، خدمات موتوری و سازمان آرامستان‌ها از جمله این سازمان‌ها است.
مدیریت کل هماهنگی و نظارت، مدیرکل تخلفات و پیشگیری و رفع تخلفات شهری، مدیریت نت، مدیریت بحران و ستاد سفر هم چهار مدیریت زیرمجموعه این معاونت است.
برای بهترشدن وضعیت حال اصفهان و آینده آن چه کردید؟
در برنامه‌ریزی‌ها چون پروژه‌هایمان را کوتاه تعریف می‌کردیم، نقص‌ها و مشکلاتی را به همراه داشت؛ اما سال گذشته، افق بلندی را برای معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان در بستر محیط‌زیست تا سال ۱۴۱۰ تعریف کردیم.
سعی کردیم آنچه برای شهر نیاز ملموس و دست‌یافتنی است را در نظر بگیریم، در افق دیده شده دو بال در نظر گرفتیم که نخست هوشمندسازی و دوم مشارکت مردمی است.
نزدیک بیست‌ساله که با قطعی جریان مداوم زاینده‌رود اصفهان با مشکل کم‌آبی و بی‌آبی مواجه شده، فضای سبز شهر دچار تنش آبی شده، درخت‌ها هم دچار خزان زودرس شدند. برای این مسئله چه فکری کردید؟
نخستین بخش از افق ۱۰ساله محیط‌زیست شهر مربوط به مسئله آب است. نیاز آبی ایده‌آل شهر اصفهان ۱۰۰ میلیون مترمکعب در سال است و نیاز آبی مطلوب ۵۶ میلیون مترمکعب و حداقل نیاز آبی آن در شرایط خشکسالی ۳۶ میلیون مترمکعب است.
مصرف فعلی آب برای فضای سبز شهر اصفهان یک هزار و ۲۰۰ لیتر بر ثانیه شامل ۴۰۰ لیتر پساب و ۸۰۰ لیتر منابع آب زیرزمینی است که۶۲۰ لیتر بر ثانیه مجوز برداشت داریم و ۴۰۰ لیتر پساب در حال قرار داد است. همچنین ۶۲۰ لیتر بر ثانیه پساب قرارداد با شرکت آب منطقه‌ای داریم که متأسفانه ۳۱۷ لیتر به شهرداری تحویل می‌شود و در مواقع مختلف و به دلایل گوناگون مابقی آب را نمی‌دهند.
رینگ پساب در شهر اصفهان در حال تکمیل است، برای سال ۱۴۰۲ تصفیه‌خانه در شرق و یا غرب شهر احداث خواهد شد.
در افق ۱۴۱۰، یک هزار و ۷۰۰ لیتر تأمین پساب استاندارد برای شهر اصفهان برنامه‌ریزی‌شده که تأمین سه درصد از آب مصرفی فضای سبز از محل روان آب‌های استحصال شده معادل ۳۳ لیتر بر ثانیه در آن پیش‌بینی‌شده است.
ظاهراً پس از دو دهه حقابه فضای سبز اصفهان تصویب شد؟
بله خوشبختانه پس از ۲۰ سال حقابه شهر اصفهان در نظر گرفته شد و آب داخل مادی‌ها جاری شد. تابه‌حال حقابه باغ‌های غرب و شرق داده می‌شد. زاینده‌رود که جاری می‌شد با اینکه از وسط شهر می‌گذشت؛ اما حق برداشت آب برای فضای سبز و مادی‌ها و انهار اصفهان را نداشتیم؛ اما این حقابه شهر اصفهان امروز تصویب و در سهمیه‌های آبی که اختصاص می‌یابد، ازاین‌پس در نظر گرفته می‌شود که باید در اینجا بابت مساعدت‌هایی که انجام شد تقدیر کنیم.
در دو سال اخیر شاهد بارندگی‌های خوبی در شهر اصفهان بودیم که متأسفانه منجر به آب‌گرفتگی معابر شد. چه زمانی قرار است فکری برای رواناب‌ها شود. آیا این آب‌ها را نمی‌توان با کمک چاه‌های جذبی یا سایر روش‌ها به‌روز به چرخه منابع آبی وارد کرد؟
بله. تأمین آب از محل استحصال آب‌های سطحی یکی از منابعی است که در نظر گرفته‌ایم، یک مطالعاتی را در زمینه جمع‌آوری روان آب‌ها و استحصال آب‌های سطحی انجام دادیم که نشان می‌دهد باید ۱۶ هزار چاه جذبی و ۳۰۰ کیلومتر کانال کنار خیابان ایجاد کنیم که این کار هم در برنامه ما هست و هر سال یک تعداد از این چاه‌ها و کانال‌ها احداث خواهد شد. حفر این چاه‌ها به جمع‌آوری و استحصال روان آب‌ها و نیز کنترل فرونشست زمین کمک می‌کند.
چرا هنوز در شهر آب‌گرفتگی داریم؟
آب‌گرفتگی‌ها به طراحی و شیب بندی معابر و خیابان‌ها بستگی دارد. ما یک کارگروه سیلاب در خدمات شهری داریم که میزان بارندگی در سال‌های قبل را بررسی کرده و طراحی معابر و خیابان‌ها بر اساس همان انجام شده است. اما بارندگی‌ها در مقاطعی از سال‌های پیش بیش از پیش‌بینی‌ها و طراحی‌های انجام شده بود که باعث آب‌گرفتگی شد. الان هم آن نقاط در دست مطالعه و بررسی مجدد قرار گرفته‌اند و اقدامات اصلاحی انجام می‌شود.
با وجود این کم‌آبی‌ها دیده می شه که در آبیاری فضای سبز دقت لازم انجام نمی‌شود. آب به‌جای اینکه پای درخت‌ها و چمن‌ها ریخته شود روی زمین جاری می‌شود. آیا مثل خیلی از کشورها نمی‌شود از آبیاری هوشمند و قطع کن‌های اتوماتیک استفاده کرد؟
این انتقاد را قبول دارم. خود ما هم مرتب نسبت به استفاده از آب در آبیاری‌ها تذکر می‌دهیم. متأسفانه در بحث هوشمندسازی فضای سبز ضعف جدی داریم و مصرف دقیق آب را اطلاع نداریم. ما در بسیاری از بخش‌ها که هوشمند شده‌ایم عدد دقیقی داریم؛ اما در بحث فضای سبز در حال حاضر این امکان وجود ندارد. روش‌های مختلفی را هم بررسی کردیم که امیدواریم بتوانیم با استفاده از یک شیوه درست و هوشمند هدررفت آب را هم کنترل کنیم.
میزان تکمیل شبکه هوشمندسازی فضای سبز شهر اصفهان که تا سال ۱۴۰۱ یک درصد بود را تا پایان امسال چهار درصد (شامل باغ گل‌ها و مطالعات باغ رضوان) و برای سال ۱۴۱۰، ۴۰ درصد در نظر گرفته‌ایم که بودجه لازم در سال ۱۴۰۲ برای رسیدن به نقطه هدف ۳۰ میلیارد ریال است.
سرانه فضای سبز اصفهان الان چه‌قدر است؟
سرانه اکولوژیک شهر اصفهان ۲۸ مترمربع و سرانه تفرجگاهی ۳.۶۳ مترمربع به‌ازای هر نفر است که این سرانه تا سال ۱۴۱۰ باید به پنج مترمربع برای هر فرد برسد.
اما الان چمن‌ها در بسیاری از پارک‌ها و بوستان‌ها از بین رفته است چه فکری برای آن کردید؟
جایگزینی گونه‌های مقاوم به خشکسالی با گونه‌های پرنیاز به آب راه‌حلی است که برای این مسئله دیده شده و تا سال ۱۴۱۰ حذف ۴۵ درصدی چمن‌های پرنیاز شهری و جایگزین با گونه‌های مقاوم را پیش‌بینی کرده‌ایم. تاکنون ۲۵ درصد چمن فضای سبز شهر اصفهان حذف و گونه‌های مقاوم به خشکی جایگزین شده است؛ امسال نیز چهار درصد و تا سال ۱۴۱۰، ۸۵ درصد دیگر را با گونه‌های مقاوم تغییر خواهیم داد. امسال چمن پارک کودک، پارک عزیزالله و پارک زاینده‌رود با گونه‌های مقاوم جایگزین می‌شود.
در زمینه استفاده از انرژی خورشیدی هم برنامه‌ای دارید؟
پیشنهادی که ما داریم این است که اصفهان به شهر خورشیدی تبدیل شود و همه انرژی شهر از منابع انرژی خورشیدی تأمین شود، اصفهان با داشتن روزی 5 ساعت آفتاب شهر بسیار مناسبی برای این تحقق یک شهر خورشیدی است.
از سال ۱۳۸۳ استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در شهرداری اصفهان کلید خورد و در آن سال ۶۰۰ کیلووات انرژی پاک تولید می‌شد. دیماند برق مجموعه شهرداری ۲۵ مگاوات است که در سال ۱۴۰۰ به ۲.۶ درصد و سال ۱۴۰۱ به پنج درصد دیماند شهرداری انرژی پاک تولید شده و امسال به ۱۰ درصد خواهد رسید.
برق شهرداری اصفهان طبق برنامه‌ریزی انجام شده تا سال ۱۴۱۰ از انرژی‌های پاک تأمین خواهد شد و طرح شهر خورشیدی نیز از دیگر برنامه‌هاست که بر اساس آن ۲ هزار نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس بر بام منازل شهروندان احداث خواهد شد.
به بحث طرح جمع‌آوری زباله‌ها بپردازیم. فکر می‌کنید زمان خوبی را برای آغاز طرح استفاده کردید؟
از آبان‌ماه ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۱ به مدت ۲۱۲۰ نفرساعت جلسات کارشناسی برای اجرای طرح جدید جمع‌آوری زباله صورت گرفت.
در بحث شیوه جمع‌آوری زباله ما یک افقی را ترسیم کردیم که مقاومت در قدم‌های اول دور از انتظار نبوده و نیست. حذف روزهای جمعه در طرح جدید جمع‌آوری زباله، سابقه ۱۰ساله مطالعاتی داشته و یک‌شبه تصمیم گرفته نشده است.
فکر می‌کنید در تبلیغات طرح موفق بودید؟
ما بر اساس تجربه‌های قبلی برای تبلیغات این طرح اقدام کردیم که نتیجه آن همان تبلیغات انتظاری بود که دیدید. برآورد ما پس از دوره تبلیغات شهری این است که در کمترین زمان ممکن و با تبلیغ گسترده، مشارکت مردمی در طرح جمع‌آوری زباله و همراهی با آن انجام شد.
با گزارش‌های میدانی که ما گرفتیم مشخص شد در برخی مناطق، مردم زباله‌هایشان را به‌جای درب منزل به سر کوچه یا معابر اصلی منتقل می‌کنند؟ این به این معنی است که همراهی با اصل طرح نکردند فقط زباله‌ها از جلوی منازل به سر خیابان رفته است.
اطلاع‌رسانی با اقناع‌سازی متفاوت است. اطلاع‌رسانی‌ها به‌خوبی انجام شد اما شاید در برخی مناطق نتوانستیم مردم را قانع به همکاری کنیم که این کار ادامه دارد و تلاش می‌کنیم شهروندان را با این طرح همراه کنیم. رسانه‌ها هم باید در این زمینه به کمک ما بیایند. از جمله اهداف ما در این طرح کاهش تولید پسماند و شیرابه و کاهش پسماند خارج‌ازنوبت است، در حال حاضر در روزهای جمعه فقط از معابر اصلی ۴۰۰ تن زباله جمع‌آوری می‌کنیم؛ اما درصدد هستیم که کارگران در این روز استراحت کنند و این جمع‌آوری انجام نشود.
در روز ۸۵۰ تن پسماند تر جمع‌آوری می‌شود که ۵۰ تن شیرابه است و ۳۰۰ تن از آن دفن می‌شود و غیرقابل‌استفاده است. پسماند یکی دیگر از افق‌های در نظر گرفته شده در افق ۱۴۱۰ محیط زیستی معاونت خدمات شهری است، کارخانه تصفیه شیرابه نیز تا چند ماه آینده انجام می‌شود.
هدف از اجرای این طرح چه بود؟
فراموشی زوج و فرد تاریخی یکی از دلایل رفتن به سمت زوج و فرد هفتگی در طرح جمع‌آوری زباله بوده، برای آینده شهر باید آهسته‌آهسته و با هوشمندی میزان تعداد دفعات جمع‌آوری زباله را بکاهیم.
اما این طرح در مناطق پرتراکم شهر یا در محله‌هایی که فرهنگ شهروندی پایین‌تری وجود دارد همچنان توده‌های زباله را در روز و روزهای پایانی هفته می‌بینیم. چه فکری برای این مناطق کردید؟
در حال حاضر ۵۰۰ خانوار در اصفهان هستند که زباله‌شان صفر است. بهترین منطقه در رعایت حذف روزهای جمعه جمع‌آوری زباله منطقه ۹ بوده است. اما در مناطقی مثل منطقه 8، 10 و 12 به‌خاطر همین مواردی که گفتید روزهای جمع‌آوری زباله رعایت نمی‌شود.
قرار بود برچسب‌زنی کنید و زباله‌های خارج از نوبت جمع‌آوری نشود پس چه شد؟
برچسب‌زنی زباله‌های خارج‌ازنوبت، در راستای اجرای ماده ۱۶ پسماند شکل‌گرفته که در طول مدت اجرا تعداد اخطار مطابق ماده ۱۶ قانون مدیریت پسماند ۵۵ هزار و ۷۸۶ مورد و تعداد پرونده قضائی تشکیل شده در این مورد ۵۰۲۵ مورد بوده است.
طرح آزمایشی برنامه اصپاک هم آغاز شده است. این برنامه شامل ثبت درخواست جمع‌آوری پسماند خشک مخلوط و جمع‌آوری پوسته‌های میوه تفکیک شده از سایر پسماندهای آلی با ثبت درخواست شهروندان در اصپاک است که در روزهای جمعه در شیفت شب ۲۰ تا ۲۳ انجام می‌شود و پس از مراحل آزمایشی در دسترس شهروندان قرار می‌گیرد.
فکر می‌کنید این طرح به کاهش تولید پسماند کمک کند؟
طبق گزارش جهانی عوامل مؤثر بر کاهش تولید پسماند شامل کاهش تعداد دفعات جمع‌آوری پسماند، جمع‌آوری مکانیزه پسماند، کاهش ناوگان جمع‌آوری و جمع‌آوری دوگانه پسماند باعث افزایش بهره‌وری کارکنان و ایجاد رقابت در قراردادها می‌شود، در واقع کاهش تعداد نوبت بارگیری زباله‌ها یک کار زیست‌محیطی است.
اما هنوز در روزهای هفته و بخصوص روزهای پنجشنبه جمعه با انباشت زباله مواجهیم دلیل چیست؟
در حال حاضر ۹۸ درصد مردم از طرح جدید جمع‌آوری زباله، اطلاع دارند و در روزهای جمعه زباله خود را درب منزل خود نمی‌گذارند. بهترین راهکار برای کاهش پسماند، مشترک‌شدن شهرداری با شهروندان است.
اصفهان کمترین تولید پسماند را در کشور دارد و بر اساس اطلاعات شهرهایی از کشور که هر شب زباله جمع‌آوری می‌کنند، تولید زباله آنها بیشتر است. اکنون در روزهای جمعه فقط از معابر اصلی ۴۰۰ تن زباله جمع‌آوری می‌کنیم، اما در تلاش هستیم که کارگران در این روز استراحت کنند و این جمع‌آوری انجام نشود.
فکر می‌کنید اشکال اساسی این طرح چیست؟
تغییر ساعت جمع‌آوری زباله از ۹ شب به ۱۱ شب، باعث اضافه شدن ۳۰۰ هزار پلاستیک برای زباله‌ها شد، چون قبلاً سطل خانگی بود و مردم سر ساعت که ماشین حمل زباله وارد کوچه‌شان می‌شد با یک آژیر یا بوق کوتاه زباله را مستقیم به ماشین حمل زباله می‌دادند. غیر از اضافه‌شدن کیسه‌های پلاستیکی با مشکل افراد زباله گرد یا کسانی که دنبال مواد بازیافتی هستند نیز مواجهیم. شاید یک موردی که باید در این طرح بازنگری کرد همین تغییر ساعت‌ها باشد.
الان در شهر ماشین‌آلاتی که برای نظافت استفاده می‌شود خود به آلودگی محیط اضافه می‌کند. خودروهایی که حین جاروکردن خاک را در هوا پراکنده می‌کند. در این باره توضیح می‌دهید؟
بله. متأسفانه میانگین سن ماشین‌های عمرانی شهر ۳۵ سال و میانگین سن ماشین‌آلات خدمات شهری ۱۶ سال است که نشان از فرسودگی این ناوگان است. خودروهایی را هم که اسم بردید به‌خاطرنداشتن فیلتر با این مشکل مواجه‌اند که باید تغییر کنند.
در بخش مکانیزاسیون در نظر داریم تا سال ۱۴۱۰، به ۱۰۰ درصد پوشش معابر شهری برسیم، این رقم در سال ۱۴۰۰، ۳۰ درصد معابر در سال ۱۴۰۲، ۶۰ درصد بوده است، در این راستا نیز ۲۰۰ میلیارد بودجه برای خرید جاروب‌های مکانیزه در نظر گرفته شده است که امسال برنامه داریم نیمی از دستگاه‌های جاروب مکانیزاسیون را جدید کنیم.
مکانیزاسیون کردن نظافت شهر به تعدیل کارگرهای این بخش منجر نمی‌شود؟ الان برخی از پاکبان‌ها از کاهش مزایا و تعطیل کاری‌هایشان گله دارند.
به‌هیچ‌وجه چنین چیزی نیست. از زمان اجرای این طرح هیچ تغییری در حق‌وحقوق آنها نشده و چه‌بسا افزایش داشته و مزایای جوانی جمعیت، تعطیل کاری، شیفت شبانه هم به آنها پرداخت می‌شود، در حذف روزهای جمعه در جمع‌آوری زباله‌ها بحث کاهش حقوق کارگران اصلاً مطرح نبوده و نیست. حتی سختی کار که قبلاً در حقوق کارگران دیده نمی‌شد الان محاسبه و پرداخت می‌شود.
گلایه دیگر کارگران شهرداری استفاده از اتباع خارجی است. این واقعیت دارد؟
ما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم اتباع بیگانه برای کارگر نظافت جذب کنیم و امکان جذب کارگر برای نظافت و رفت‌وروب را داریم، چرا که روزانه ۱۵۰ کارگر نظافت شهری غایب داریم که به دلایل مختلف غیبت می‌کنند.
۴۶ میلیون مترمربع مساحت رفت‌وروب کل شهر است که ۱۶۰۰ کارگر پاکبان داریم، بنابراین میانگین روزانه ۱۶ هزار مترمربع سهم هر کارگر برای جاروب است ولی ۵۵ درصد این وسعت با دستگاه مکانیزاسیون جاروب می‌شود.
ولی در برخی مناطق کارگر اتباع دیده شده است؟
در این مورد به پیمانکارها تذکرهای لازم را دادیم و اگر موردی دیده شود یا اثبات شود حتماً برخوردهای لازم انجام می‌شود.
تنها دو سال از دوران خدمت شما در این دوره مدیریت شهری مانده است. فکر می‌کنید این برنامه‌ها و افق‌هایی که دیدید ادامه پیدا کند؟
خیلی از برنامه‌هایی که در سال‌های پیش پایه‌ریزی شد الان ادامه دارد. رینگ پساب و رفت‌وروب از جمله کارهایی بوده که به‌خوبی در همه دوره‌های قبل انجام شده و همه سعی کردند به‌خوبی آن را انجام دهند. در فرهنگ‌سازی هم رسانه‌ها باید کمک کنند و مردم را با طرح‌های شهرداری همراه کنند.
