بازنگری در بافت تاریخی؛ چالشی برای هویت اصفهان

تاریخ اصفهان گویای فراز و نشیب‌های بسیاری در این شهر است. شهری که روزگاری در اوج شکوفایی بوده و فرهنگ و هنر آن در جهان زبانزد بوده است و روزگاری نیز آماج تاخت و تاز قرار گرفته و به خاطر بی‌خردی حاکمان زمان، هنرش به تاراج رفته و بناهای باارزشش تخریب شده‌اند. آثاری که در زمانی به آن فخر می‌فروختند، رو به ویرانی گذاشتند.امروز تنها تاریخ اصفهان در بافتی نزدیک به ۲ هزار هکتار قرار گرفته است.

بافتی که سال‌هاست به عنوان تنها نبض میراث فرهنگی این شهر تپش دارد. اخیراً خبری مبنی بر بازنگری در محدوده بافت تاریخی اصفهان منتشر شده است، آن هم با این توجیه که این مناطق «دیگر ارزش تاریخی ندارند». نظریه‌ای که برای خارج کردن بخش‌هایی از بافت تاریخی داده شده است.

تصمیمی که به منظور تسهیل نوسازی بافت‌های فرسوده و رونق ساخت‌وساز در شهر اتخاذ شده، اما شاید این تصمیم همان مقدار اندک از بافت تاریخی اصفهان را که برای آن مانده است، نیز به تیغ تخریب بسپارد و پهنه تاریخی آن را کم و کمتر کند. توسعه شهر و ساخت‌وسازهای بی‌حد در اصفهان در چند دهه اخیر تأثیرات عمیقی بر بافت تاریخی این شهر گذاشته است. تغییراتی که باعث شده برخی مناطق تاریخی این شهر، ویژگی‌های میراثی خود را از دست بدهند و دیگر چیزی از هویت اصلی آن باقی نماند.

محدوده‌هایی که با طرح‌های گوناگون بازسازی هر روز کوچک‌تر می‌شوند و نگرانی‌هایی برای آینده اصفهان ایجاد می‌کنند.اینکه چه میزان از تصمیماتی که برای شهر گرفته می‌شوند، کارشناسی‌شده است و چه کسانی در میز تصمیم‌گیری برای بافت تاریخی اصفهان می‌نشینند و خروجی آن چیست، مسئله‌ای است که در حال حاضر ذهن شهروندان را مشغول کرده و نگرانی‌هایی نیز در دل میراث‌دوستان اصفهان ایجاد کرده است. آیا در این میز، کارشناسان میراث فرهنگی هم حضور دارند و آیا مطالعاتی بر روی این کار صورت گرفته است یا مانند بسیاری از بناهای تاریخی این شهر که بدون مجوز و بی‌هیچ کار کارشناسی تخریب شده‌اند، تصمیماتی به صرف توسعه شهر و رها شدن از چالش‌ها گرفته می‌شود که تاکنون نیز حل نشده‌اند؟

از سوی دیگر، این را هم باید در نظر داشت که حذف بخش‌هایی از محدوده تاریخی می‌تواند جایگاه جهانی اصفهان را به خطر بیندازد. بنابراین، مسئولان شهری باید با رویکردی کارشناسی و مشارکت نهادهای مسئول، به خصوص میراث فرهنگی، به حفاظت و بازآفرینی پایدار بافت تاریخی بپردازند. آینده میراث اصفهان به این تصمیمات بستگی دارد و نیازمند توجه و دقت بیشتری است. بی‌توجهی به تاریخ و فرهنگ هر نقطه از این شهر در این تغییرات می‌تواند آسیب‌های جدی به هویت فرهنگی اصفهان وارد کند.

بنابراین، برای حفظ و صیانت از بافت تاریخی اصفهان، نیاز به رویکردی مدبرانه و همکاری نزدیک میان تمامی نهادهای ذی‌ربط احساس می‌شود. در نهایت، حفظ بافت تاریخی اصفهان و جلوگیری از پیامدهای ناگوار ناشی از بازنگری‌های غیرکارشناسی، نیازمند رویکردی جامع، مطالعات دقیق و همکاری میان نهادهای مختلف است. حفظ هویت فرهنگی و تاریخی این شهر نه‌تنها به نفع آینده اصفهان، بلکه به نفع نسل‌های بعدی نیز خواهد بود.