استفاده از زبان عربی در دادگاه خانواده
بر اساس قانون مدنی و همچنین قانون حمایت خانواده، عقد نکاح از طریق فسخ و یا طلاق خاتمه می‌یابد.
بسته به اینکه کدام روش جهت اتمام عقد نکاح انتخاب شود شرایط و احکام خاصی بر آن حاکم است، یکی از احکام مهم حاکم در این خصوص خواندن خطبه یا صیغه طلاق است.
بنابراین لازم است که صیغه طلاق توسط طرفین قرائت شده و به صورت رسمی به ثبت برسد چرا که عدم ثبت طلاق به عنوان یک جرم شناخته شده و برای مرد مجازات مقرر شده است.
صیغه طلاق باید با الفاظ خاصی اجرا شود که دلالت بر قصد طلاق توسط طرفین داشته باشد البته عموما صیغه طلاق در دفترخانه مربوط به طلاق و توسط مسئول دفترخانه یعنی محضردار اجرا می‌شود اما از نظر شرعی هیچ گونه ممنوعیت یا محدودیتی جهت قرائت صیغه یا خطبه طلاق از جانب زن و مرد وجود ندارد.
در این مقاله سعی داریم به جزئیات مرتبط با صیغه طلاق در طلاق توافقی بپردازیم.
الزامی بودن صیغه طلاق و ثبت طلاق
همانطور که در مقدمه اشاره کردیم بر اساس مقررات و موازین شرعی زمانی که زن و مردی بخواهند بعد از تنظیم دادخواست از هم طلاق بگیرند اجرای صیغه طلاق میان آنها الزامی است تا عقد نکاح میان آنها خاتمه پیدا کند بنابراین الفاظ صیغه طلاق در جاری شدن طلاق و پایان دادن به عقد نکاح نقش مهم و کلیدی دارد و باعث می‌شود که محرمیت میان زوجین به پایان برسد.
البته صیغه طلاق باید با الفاظ خاصی قرائت شود که اجرای آن توسط خود زوجین نیز امکان‌پذیر است.
نکته مهم و قابل توجه الزام به ثبت طلاق است؛ چرا که مطابق قانون حمایت خانواده مردان باید پس از جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه طلاق آن را به ثبت برسانند و در صورت عدم ثبت طلاق در دفترخانه به مجازات عدم ثبت طلاق محکوم خواهند شد.
مجازات عدم ثبت طلاق مطابق قانون آن است که اگر مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به طلاق اقدام نماید ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه ۵ یعنی جزای نقدی بیشتر از ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال و یا حبس تعزیری درجه ۷ یعنی حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه محکوم می‌شود.
ثبت طلاق در دفترخانه منوط به ارائه حکم طلاق یا گواهی عدم سازش از دادگاه است.
متن صیغه طلاق
با توجه به این نکته که بسیاری از افراد با زبان عربی بیگانه هستند و به این جهت که ثبت طلاق در دفترخانه الزامی است عموماً بسیاری از زوجین جهت ثبت طلاق به یکی از دفترخانه‌های مربوط به ثبت طلاق مراجعه کرده و به سردفتر وکالت می‌دهند تا الفاظ صیغه طلاق را جاری کرده و طلاق را به صورت شرعی و قانونی به ثبت برساند.
تاکید بر لزوم اجرای صیغه طلاق با الفاظ تعیین شده در ماده ۱۱۳۴ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است بدین ترتیب که مطابق این ماده طلاق باید به صیغه طلاق و در حضور حداقل دو نفر مرد عادل که جاری شدن الفاظ صیغه یا خطبه طلاق را بشنوند واقع گردد.
بنابراین همانطور که مورد اشاره قرار گرفت صیغه طلاق الزاما باید از طریق ادا کردن الفاظ صیغه به صورت عربی و خطبه دقیق آن جاری شود و این موضوع از جمله مهم‌ترین شرایط صحت صیغه طلاق است.
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم تاکید قانون مدنی بر اجرای صیغه طلاق با همان الفاظ تعیین شده است گرچه هر یک از زوجین می‌توانند شخصا صیغه طلاق را جاری کنند اما به لحاظ قانونی و با توجه به قانون حمایت خانواده و قانون مدنی مراجعه به دادگاه و دریافت گواهی عدم سازش و ثبت آن در دفترخانه الزامی است و به همین جهت عموما افراد برای اجرای صیغه طلاق به دفاتر ازدواج و طلاق مراجعه می‌کنند.
اما در صورتی که خود زن و مرد بخواهند صیغه طلاق را جاری کنند متن صیغه طلاق توافقی عربی آن باید خوانده شود که به این ترتیب است که مرد باید بیان کند :« زَوْجَتِی ...... طالِقٌ » و به عنوان مثال اگر نام همسر او فاطمه باشد باید بگوید:« زَوْجَتِی فاطِمَةُ طالِقٌ» و اگر مرد خود برای ادای صیغه عربی طلاق آماده نباشد می‌تواند وکیل گرفته و سر دفتر به عنوان وکیل از جانب مرد صیغه طلاق را جاری کند و بنابراین الفاظ عربی خطبه طلاق که توسط سردفتر بیان می‌شود به این صورت است:« زَوْجَةُ مُوکِّلی فاطِمَةُ طالِقٌ»
در خصوص طلاق اگر طلاق از نوع خلع بوده باشد یعنی طلاقی که در آن زن از شوهر خود اعلام بیزاری کرده و مهر خود را به آن ببخشد که این نوع طلاق غیر قابل رجوع است خطبه طلاق به این صورت اجرا می‌شود:« زَوْجَتِی فاطِمَةُ خَلَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ» و بنابر احتیاط مستحب لازم است که در ادامه بگوید:« فَهِی طالِقٌ»
و در حالتی که طلاق از نوع طلاق مبارات باشد یعنی کراهت زوجین از یکدیگر به صورت متقابل بوده باشد متن عربی صیغه طلاق از جانب مرد بدین ترتیب ادا می‌شود:« بارَأْتُ زَوْجَتِی فاطِمَةَ عَلی ما بَذَلَتْ» و احتیاط مستحب آن است که در ادامه بگوید:« فَهِی طالِقٌ»
بنابراین با عبارت‌های عربی تعیین شده به عنوان صیغه‌ی طلاق توافقی آشنا شدیم.
شرایط اجرای صیغه طلاق
نکته دیگر آن است که لازم است شخصی که صیغه طلاق را ادا می‌کند یعنی زوج، عاقل و بالغ بوده و قصد طلاق دادن همسر خود را داشته باشد بنابراین در صورتی که مرد مجبور به طلاق دادن زن خود و ادای الفاظ خود به طلاق شده باشد این صیغه طلاق فاقد اعتبار بوده و به عبارتی باطل است.
همچنین زمانی که قصد طلاق دادن در مرد وجود نداشته باشد و اقدام او برای اجرای خطبه از روی شوخی بوده باشد این خطبه فاقد اعتبار است.
البته نوعی نکته قابل توجه است که در طلاق غیابی از جانب زن استثنا بوده و دادگاه به جای مرد اجازه جاری شدن خطبه طلاق را می‌دهد و این طلاق به حکم دادگاه اجرا می‌شود.
به طور کلی بسیاری از فقها اختلاف نظر دارند چرا که برخی از آنها معتقدند صیغه طلاق حتماً باید با کلمات عربی خوانده شود اما برخی از آنها نیز عقیده دارند که این ویژگی خاصی نبوده و الفاظ صیغه طلاق به هر زبانی امکان دارد که ادا شود به شرط اینکه قصد مرد را نشان دهد اما عموما در مذهب امامیه الفاظ صیغه طلاق به صورت عربی و با الفاظ تعیین شده بیان می‌گردد.
همانطور که در ماده قانونی مورد بحث قرار دادیم الفاظ صیغه طلاق باید توسط زن و مرد و در حضور دو نفر شاهد عادل انجام گیرد و این شرط نیز الزامی است بنابراین طلاق بدون حضور شهود امکان‌پذیر نبوده و بی‌اعتبار است.
از شروط عادل بودن شهود به این معناست که افرادی که به عنوان شاهد طلاق حاضر می‌شوند از ارتکاب گناهان کبیره و اصرار بر گناهان صغیره بپرهیزند همچنین این الزام وجود دارد که اجرای صیغه طلاق و الفاظ مربوط به خطبه طلاق را حتما شهود بشنوند بنابراین صرفا اطلاع از اجرا شدن صیغه طلاق کافی نبوده و برای صحت شهادت آنان لازم است که حتماً اجرای صیغه طلاق را بشنوند.