مراقب مراکز نگهداری از حیوانات باشید!

سپهر سلیمی - فعال حقوق حیوانات:

سرکار خانم مرجان شاکری به‌تازگی به‌عنوان سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان منصوب شده‌اند. پهناور بودن استان و تنوع مشکلات محیط‌زیستی باعث شده آگاهی دقیق مدیران جدید نسبت به مسائل اهمیت پیدا کند. یکی از مواردی که شاید در میان انبوه مشکلات محیط زیستی استان مورد غفلت قرار گیرد مسئله مراکز نگهداری از حیوانات است که شهر اصفهان به سبب دارا بودن باغ‌وحش، باغ پرندگان، باغ خزندگان و آکواریوم شرایط ویژه‌ای در کشور دارد.

در ابتدا لازم است کلیاتی در خصوص مراکز نگهداری از حیوانات و موارد مرتبط با آن که سازمان‌های حفاظت از حیات‌وحش در سطح جهان با آن مواجه هستند عرض کنم. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC)، اعلام کرده که باغ‌وحش‌ها یکی از پنج مقصد تجارت غیرقانونی حیات‌وحش در دنیا هستند. قاچاق حیات‌وحش یکی از دلایل اصلی نابودی تنوع زیستی جانوری در جهان است. تجارت غیرقانونی حیات‌وحش با گردش مالی بیش از ۲۳ میلیارد دلار در کنار تجارت انسان، اسلحه و مواد مخدر، رتبه چهارمین تجارت سیاه دنیا را دارد. پلیس اینترپل سال گذشته اعلام کرد: «تجارت غیرقانونی حیات‌وحش به یکی از بزرگ‌ترین فعالیت‌های مجرمانه جهان تبدیل شده است».

آموزش شهروندان و حفاظت از حیات‌وحش از جمله ادعاهای باغ‌وحش‌ها در سراسر جهان است. این ادعا در مقابل آسیب‌های این مراکز بسیار ناچیز است. در کشور ما باغ‌وحش‌ها به حفاظت از هیچ گونه‌ای کمک نکرده‌اند و نقش آنها در آموزش صرفاً به دیدار شهروندان از حیواناتی عصبی و ضعیف در قفس‌هایی کثیف و غیراستاندارد خلاصه شده است. به گفته دیوید هنکوک، مدیر سابق و معمار تعدادی از باغ‌وحش‌ها در آمریکا و استرالیا، ادعای حفاظت و آموزش در باغ‌وحش‌ها فریبی جز سبزشویی (Greenwashing) نیست. به‌طورکلی این مراکز باهدف سرگرمی و کسب درآمد به وجود آمده‌اند.

از موارد جهانی که بگذریم به کشفیات سه هزار میلیارد تومانی تخلفات حیات‌وحش در سال ۱۴۰۲ می‌رسیم که به گفته مدیرکل دفتر حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست احتمالاً فقط ۲۰٪ تخلفات این حوزه در کشور است. در سال‌های گذشته همواره شاهد بوده‌ایم که حیوانات وحشی نظیر شیر که در محیط‌های شهری کشف می‌شوند ارتباطی با یکی از باغ‌وحش‌ها داشته‌اند.

ضعف یا نبود مراکز درمان و بازپروری حیات‌وحش باعث شده حیوانات وحشی کشف شده از متخلفان یا حیات‌وحش آسیب‌دیده به‌جای درمان و بازگشت به طبیعت به باغ‌وحش یا باغ پرندگان منتقل شوند، رفتن همانا و آنجا ماندن همان. نفوذ باع‌وحش‌داران و کوتاهی سازمان در بروز این معضل بی‌تأثیر نبوده است.

این تصویر کلی وضعیت مراکز نگهداری از حیوانات در سراسر جهان نشان می‌دهد هرکجا این مراکز وجود دارند باید با وسواس و دقت خاصی تحت نظارت و مراقبت قرار گیرند، هم مراقب تخلفات بود و هم مراقب حیوانات دربند. شرایط بسیار بد این مراکز که به طور مشخص می‌توان به محل نگهداری اشاره کرد در کنار مشکلات تغذیه‌ای و بهداشتی شاید کمترین رنج حیوانات در این مراکز باشد. تقریباً هیچ باغ وحشی در ایران وجود ندارد که برخی از حیوانات آن به زوکوزیس (Zoochosis) یا روان‌پریشی حیوانات باغ وحش مبتلا نباشند. رفتارهای تکراری و عصبی، دور خود چرخیدن، راه‌رفتن در یک محدوده خاص برخی از نمونه‌های این مشکل است که در اثر شرایط بد این مراکز به وجود می‌آید. تکثیر حیوانات و مشخص‌نشدن سرنوشت حیوانات تازه به دنیا آمده، مرگ ناگهانی و مشخص‌نشدن دلیل مرگ حیوانات در کنار مفقودشدن حیوانات، برخی دیگر از مشکلات معمول این مراکز است. مشخص نبودن منشأ تأمین حیوان، وجود حیوانات در خطر انقراض و تحت معاهده سایتس (CITES) به‌ویژه در باغ پرندگان و آکواریوم روی دیگری از تخلفات این مراکز است. مجموعه این موارد باعث شده حامیان حقوق حیوانات در سراسر جهان خواهان تعطیلی و جایگزینی این مراکز با نقاهتگاه حیوانات وحشی باشند که امکان بازگشت به طبیعت را ندارند.

سرکار خانم شاکری، برای حفاظت از حیات‌وحش و سرمایه‌های طبیعی لازم است نظارت سخت‌گیرانه‌ای بر مراکز نگهداری از حیوانات داشته باشید. مانع از تکثیر حیوانات شوید، زادوولد حیوانات دربند در شرایطی که شانسی برای بازگشت به طبیعت ندارند مساوی‌ست با رنج و حبس ابدی حیوانات جدید و شاید واردشدن به فرایند تجارت حیات‌وحش. از کمک نیروهای دلسوز مردمی و کارشناسان مستقل برای بهبود شرایط و نظارت بر این اماکن بهره ببرید. این مراکز را موظف به شفاف‌سازی در خصوص گونه‌های موجود، ورودی و خروجی کنید. اجازه ندهید حیوانی از طبیعت کشور صید و به این مراکز منتقل شود. مرکز بازپروری و تیمار حیات‌وحش  اصفهان که متأسفانه در ماه‌های اخیر خبرهای خوبی از آن شنیده نشده را تکمیل کنید و اجازه ندهید حیوانات وحشی که امکان برگشت به طبیعت دارند از بین بروند.

حیوانات مراکز نگهداری از حیوانات بی‌پناه‌ترین حیوانات هستند، نه حیوان خانگی هستند که سرپرستی داشته باشند و نه حیوان وحشی در زیستگاه‌های محیط‌زیست هستند که از حمایت‌های قانونی برخوردار باشند. پناهشان باشید، مراقبشان باشید.