مدیر منابع آب ایران هشدار داد: ۱۹ سد مهم رو به خشکی است
خشک‌ترین پاییز آماری در کشور؛ ذخیره ۱۲ سد بزرگ زیر ۱۰ درصد قرار گرفت
مدیرکل منابع آب ایران از خشک شدن ۱۹ سد مهم کشور خبر داد و وضعیت را "بحرانی" خواند. آمار بارش مهرماه در ۲۱ استان صفر و در تهران به ۰.۶ میلی‌متر رسید. با خالی شدن ۶۵ درصد مخازن سدها و قرارگیری ۱۲ سد مهم زیر ۱۰ درصد، وزارت نیرو از تنش آبی شدید در ۵۰ شهر و ضرورت مدیریت فوری مصرف خبر داد.
با اعلام مدیرکل دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی شرکت منابع آب ایران مبنی بر بحرانی بودن وضعیت و قرار گرفتن ۱۹ سد مهم کشور در آستانه خشکی، زنگ خطر جدی به صدا درآمد. همزمان، بارش‌های مهرماه در ۲۱ استان کشور به صفر رسید و کارشناسان وضعیت کنونی را «خشک‌ترین پاییز دوره آماری» می‌دانند. این وضعیت اضطراری، نیازمند مشارکت مردمی فوری برای عبور از بحران است. اما آخرین آمارها و داده‌های رسمی چهره‌ای از آینده آبی کشور نشان می‌دهند؟
۱۹ سد مهم کشور در آستانه خشکی؛ فراخوان به مشارکت مردمی
عباسعلی کیخائی، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی شرکت منابع آب ایران، بر شدت بحران آب در کشور تأکید کرد. او در نشست اصفهان تصریح کرد که از تعداد ۲۰۰ سد کشور، ۱۹ سد رو به خشکی است و این یک علامت خطر جدی برای مدیریت منابع آبی کشور محسوب می‌شود.
وی افزود که مدیریت بحران آب تنها وظیفه وزارت نیرو نیست و مشارکت مردمی تنها راه برون‌رفت از این وضعیت بحرانی است. هیچ برنامه‌ای در حوزه آب بدون مشارکت مردم و تشکل‌های مردمی به نتیجه نخواهد رسید.
تنش آبی شدید در ۵۰ شهر و خالی بودن ۶۵ درصد مخازن
کیخائی با بیان اینکه ۵۰ شهر کشور در حال حاضر در تنش آبی شدید قرار دارند، خاطرنشان کرد که ۶۵ درصد مخازن سدهای کشور خالی است.
وی تأکید کرد که حتی در تهران نیز با مشکل کمبود آب مواجه هستیم. در حالی که در پاییز مصرف آب کاهش می‌یابد، به دلیل نبود بارندگی کافی منابع جایگزین نداریم و انتقال آب از طالقان، صرفاً یک راه‌حل موقت و مسکن است.
اصفهان، نماد بحران ملی: ۴۵ روز تا چالش آب شرب
استان اصفهان با ۵ میلیون جمعیت، وابسته به زاینده‌رود است که از سال ۱۳۹۰، بیش از ۹۰ درصد مواقع خشک بوده است. سد زاینده‌رود در حال حاضر تنها ۱۶۴ میلیون مترمکعب ذخیره دارد که معادل ۱۸ درصد ظرفیت آن است.
گزارش‌های رسمی هشدار می‌دهند که ورودی آب به سد زاینده‌رود تنها ۶ مترمکعب بر ثانیه است، در حالی که برای تأمین شرب، ۳۰ مترمکعب نیاز است. رئیس شورای شهر هشدار داده که بدون توقف برداشت‌های صنعتی، بحران آب شرب برای ۵ میلیون نفر در ۴۵ روز آینده فرا می‌رسد.
فرونشست زمین، فاجعه گاوخونی و خشم کشاورزان
خشکی زاینده‌رود منجر به افزایش شدید برداشت از سفره‌های زیرزمینی و تشدید پدیده فرونشست زمین در دشت اصفهان-برخوار شده است. این فرونشست با نرخ ۱۵ سانتی‌متر در سال، خیابان‌ها و ساختمان‌ها را تهدید می‌کند.
خشک شدن تالاب گاوخونی، ۲۷۰۰ کیلومترمربع فضای خالی ایجاد کرده و ریزگردها را تشدید کرده است. کشاورزی، که ۴۰ درصد اشتغال استان را تأمین می‌کند، ۵۰ درصد تولید خود را از دست داده و کشاورزان به دلیل عدم تأمین حق‌آبه، به اعتراضات خیابانی روی آورده‌اند.
آمارهای رسمی: کاهش ۷۰ درصدی بارش و خشک‌ترین پاییز آماری
گزارش‌های رسمی مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، وضعیت بحرانی منابع آبی کشور را در ششمین سال متوالی خشکسالی، تشدید می‌کند.
ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور در ماه مهر، تنها حدود ۱.۹ میلی‌متر ثبت شده که نسبت به میانگین درازمدت، کاهشی بیش از ۷۰ درصدی را نشان می‌دهد.
پیامدهای چندوجهی تنش آبی در سطح ملی
تنش آبی، فراتر از کمبود، به مهاجرت، اعتراضات و سلامت منجر شده است. در ایران، ۸۰ درصد منابع آبی تحت تنش شدید قرار دارد.
اقتصادی: ضرر ۱۰ میلیارد دلاری کشاورزی در سال ۱۴۰۴ گزارش شده است.
سلامت: ریزگردها و طوفان‌های شنی، سل و بیماری‌های چشمی را افزایش داده‌اند. آلودگی هوا در اصفهان نیز با افزایش ۲۰ درصدی دی‌اکسید گوگرد، سلامت شهروندان را تهدید می‌کند.
اجتماعی و امنیتی: شهرهایی مانند مشهد، تبریز و بندرعباس در "پیشانی تنش" قرار دارند. همچنین، تنش آبی منجر به افزایش مهاجرت اجباری از مناطق خشک به شمال کشور شده است.
راهکارها، چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
متخصصان بر این باورند که افزایش بهره‌وری آب بدون کاهش مصرف در بخش‌هایی چون کشاورزی، مؤثر نخواهد بود. ایران همچنان از ۸۳ درصد منابع آب تجدیدپذیر خود استفاده می‌کند، در حالی که سقف مصرف پایدار ۴۰ درصد است.
چشم‌انداز نگران‌کننده
پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، ایران در وضعیت «سیاه» تنش آبی قرار گیرد. بدون اصلاحات بنیادین، مهاجرت ۱۰ میلیونی و فروپاشی کشاورزی پیش‌بینی می‌شود.
راه برون‌رفت شامل کشاورزی دقیق، بازسازی قنات‌ها، توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها و دیپلماسی آب با همسایگان است. اما تنها راه فوری، مشارکت مردمی در مصرف مسئولانه آب است.