مشق بازی زندگی

اگر در گوگل کلمه «اول مهر» را جستجو کنید با انبوهی از تصاویر دانش آموزان دختر و پسری مواجه می‌شوید که در جشن روز نخست مدرسه درحالی‌که لباس‌های نو بر تن و گل‌های رنگی در دست دارند اشک از چشمانشان سرازیر است، شاید آنها متوجه شده‌اند مدرسه یعنی خداحافظی از دنیای بازی‌های وقت و بی‌وقت کودکانه. نه‌تنها کودکان کلاس اولی بلکه دانش‌آموزان مقاطع بالاتر نیز دائم در آرزوی تمام شدن کلاس‌های خسته‌کننده درس و رسیدن به فضای بازی با دوستان خود هستند. درواقع جدا کردن کودکان از فضای بازی و نشاندنشان سر کلاس‌های درس همواره جزو کارهای دشوار سیستم آموزشی مدارس بوده است و معلم‌ها همواره انرژی زیادی را صرف یادگیری در کلاس‌های درس کرده‌اند. شاید همین امر باعث شد تا مسئولان به فکر چاره‌ای جذاب برای آموزش دانش آموزان افتاده و روشی را در نظر بگیرند که ضمن تأمین علاقه‌مندی کودکان به درس، سطح یادگیری‌شان را نیز ارتقا دهد. همین شد که وزیر آموزش پرورش به‌تازگی از راه‌اندازی «کلاس اسباب‌بازی» در 10 هزار مدرسه 10 استان کشور خبر داد و به تشریح جزئیات آن پرداخت.

نشاط حاصل از یادگیری، حلقه مفقوده آموزش

در چهارمین جشنواره ملی اسباب‌بازی بود که سید محمد بطحائی به این مسئله اشاره کرد و اسباب‌بازی را یکی از تجهیزات فناوری آموزشی دانست که وسیله‌ای برای پر کردن اوقات فراغت نیست، بلکه بناست به کمک اسباب‌بازی تسهیل در یادگیری انجام شود چراکه بچه‌ها با کمک بازی دامنه شناخت‌، مهارت‌آموزی و مهارت اجتماعی‌شان گسترش می‌یابد. او نشاط حاصل از یادگیری را یکی از نشانه‌های یادگیری اصیل و البته حلقه مفقوده این روزهای سیستم آموزشی کشور عنوان کرد. در همین راستا در نظر گرفته‌شده است که رویکرد جدید آموزشی وارد فرایند یاددهی و یادگیری شده و در گام نخست در ۱۰ استان کشور و در ۱۰ هزار مدرسه کلاس اسباب‌باز‌ی‌های آموزشی در دوره اول دبستان ایجاد شود. در این طرح دانش‌‌آموزان کلاس اول، دوم و سوم ابتدایی، سه ساعت در هفته همراه با بازی کردن اهداف آموزشی را دنبال می‌کنند.

هنوز شیوه‌نامه کلاس اسباب‌بازی ابلاغ نشده است

اما این طرح که تلاش شده در سال جاری به اجرا درآید، پیش‌ازاین در برخی استان‌های کشور ازجمله اصفهان انجام‌شده و امتحان خود را به‌خوبی پس داده است. در همین راستا رئیس اداره پیش‌دبستانی و دوره اول ابتدایی آموزش‌وپرورش استان اصفهان در گفتگو با اصفهان امروز از اجرای آن در مقطع پیش‌دبستانی‌های استان در سال‌های گذشته خبر داد و گفت: «اکنون بنا داریم به‌صورت آزمونه (پایلوت) در برخی مدارس کلاس بازی ایجاد کرده و در نظر گرفته‌ایم که دانش آموزان کلاس اول تا سوم ابتدایی در این کلاس‌ها در قالب بازی فعالیت‌های گروهی را تمرین کنند.» به گفته نسرین باباپور پیش‌بینی‌شده است مفاهیم آموزشی در برخی دروس مانند ریاضی در کلاس بازی تشکیل و آموزش داده شود. او دراین‌باره توضیح داد: «البته پیش‌ازاین در مقطع پیش‌دبستانی اتاق بازی تشکیل و فعالیت آموزشی در قالب بازی آموزش داده شد اما در دوره ابتدایی تنها برخی مدارس غیردولتی اتاق بازی داشته‌اند ولی در مدارس دولتی اتاق بازی وجود نداشته است. درحالی‌که بازی یک نوع فعالیت آموزشی است که استفاده از آن در تمام دروس کاربرد دارد و در این فعالیت مطالب آموزشی قابل‌انتقال و یادگیری است. ضمن اینکه استفاده از روش بازی برای آموزش الزاما نباید فضای خاصی داشته باشد بلکه معلم می‌تواند از این روش برای تدریس خود استفاده کنند؛ بنابراین اجرای آن در مدارس محدودیتی ندارد و در حال حاضر نیز بسیاری از معلمان استان از این طریق تدریس می‌کنند؛ اما کلاس اسباب‌بازی نیاز به زیرساخت، فضا و امکاناتی مانند اسباب‌بازی مرتبط دارد که بودجه خاص خود را می‌طلبد. این در حالی است که برای کلاس اسباب‌بازی با استفاده از وسایل خاص نیاز به ابلاغ شیوه‌نامه آموزشی از سوی وزارت آموزش پرورش به مدارس است.»

کلاس بازی و مهارت اجتماعی

همان‌طور که اشاره شد در طرح کلاس اسباب‌بازی دانش آموزان در کنار یکدیگر جمع شده و درحالی‌که مشغول بازی هستند آموزش درسی خود را نیز از سر می‌گذرانند که با توجه به علاقه کودکان به انجام بازی با همسالان خود، پیش‌بینی‌شده این روش در ارتقای سطح یادگیری بازخورد مثبتی داشته باشد؛ اما درحالی‌که گفته‌شده استفاده از این روش در یادگیری کودکان این گروه سنی اثر مطلوبی دارد، پژوهشگر حوزه خانواده اثر مطلوب آن را بسیار فراتر از این دوره سنی پیش‌بینی می‌کند. افشین طباطبایی در گفتگو با اصفهان امروز از گستردگی نتایج مثبت آن صحبت کرده و اعتقاد دارد: «اجرای روش کلاس اسباب‌بازی بسیار طرح خوبی است که کمک می‌کند کودکان مناسبات زندگی را از این طریق بیاموزند. درواقع ساختن و خراب کردن، دقت و حوصله و همکاری در قالب بازی به‌خوبی قابل‌آموزش و یادگیری است و بچه‌ها به‌جای انرژی گذاشتن روی به خاطر سپردن انبوهی از حفظیات که معمولا کاربردی هم ندارند، مفاهیم را به‌طور صحیح درک می‌کنند. این در حالی است که دامنه اثر مثبت این روش را می‌توان در تمام دوران زندگی مشاهده کرد. نمود بارز آن را می‌توان در مواجهه با دختر و پسران جوان که حتی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند مشاهده کرد که تا چه اندازه درزمینه مناسبات اجتماعی ناتوان‌اند. چراکه این مهارت را در چرخه معیوب خانواده‌های خود یاد گرفته‌اند و آموزش اشتباه باعث شده همچنان در زندگی با مشکلاتی مواجه باشند. حال اگر از سن پایین در مدرسه و زیر نظر کارشناسان و از طریق بازی نحوه صحیح این رفتارها را بیاموزند با عناصر و المان‌های انسانی سروکار خواهند داشت که همیشه در طول زندگی به کارشان می‌آیند. در این مسیر مهارت‌هایی ازجمله دقت داشتن، صبر داشتن، همکاری کردن، با نتیجه اشتباه مواجه‌شدن و از راه دیگر تلاش کردن و البته مسئولیت‌پذیر بودن را به‌خوبی می‌آموزند. اینها همه نتایج مثبتی است که از طریق بازی کردن برای کودکان اتفاق می‌افتد و در تمام دوران عمر هم انسان به داشتن چنین مهارت‌هایی نیاز دارد؛ بنابراین معتقدم این طرح بسیار جذاب و جالب است که امید می‌رود نه‌تنها در دوره اول ابتدایی بلکه در تمام مدارس و تمام مقاطع از آن بهره گرفته شود.»