شبی در طنین پرشور موسیقی عرفانی
ترکیبی از موسیقی نواحی ایران و روح عرفانی حاکم بر تاریخِ مردمان این سرزمین، آمیختهای پرشور از موسیقی عرفانی بود که گروه «اتانین» در جشنواره مقامی مهر اخوت اصفهان اجرا کردند. این اجرا می‌تواند آغازی باشد بر پژوهش‌های موسیقی مقامی در ایران.
شیدا محصصی/اصفهان امروز: پنجشنبه‌شب 25 آذرماه و در آخرین شب از اجراهای جشنواره موسیقی مقامی مهر اخوت در هفته وحدت گروه «اتانین» با همراهی گروه دف‌نوازان خورشید، در میان جمع زیادی از علا‌قمندان و نیز پیشکسوتان موسیقی اصفهان آثاری با مایه‌های عرفانی و ضرباهنگ‌های خانقاهی نواختند.
تمام سالن مملو از جمعیت بود و تماشاگران مشتاقانه منتظر ورود هنرمندان بودند. صحنه با دف‌ها و سازهای دیگر گروه پوشیده شده بود. پس از حدود سی دقیقه تاخیر، نوازندگان گروه اَتانین با پیراهن‌های رنگین و همچنین پارسا حسندخت، خواننده گروه با پیراهنی که توسط فرناز زنگنه طراحی‌شده بود، در میان تشویق تماشاگران روی صحنه حاضر شدند.
پس از کوک‌کردن سازها، نخستین قطعه با دف نبیل‌یوسف شریداوی، نوازنده چیره‌دست دف و با ریتم سنگین شش و هشت آغاز شد. سپس ساز کمانچه ذبیح‌الله وحید و دیگر سازها نیز به او پیوستند و قطعه در دستگاه شور ادامه یافت. پارسا حسندخت، خواننده گروه با کلام مولانا و غزلی از دیوان شمس به جمع خنیاگران روی صحنه پیوست و شور دیگری برپا کرد. در میانه قطعه محسن کیهان‌نژاد و رضا مهدوی با سُرنا و دهل شروع به همراهی کردند. گفتنی است که موسیقی فولکلور بختیاری نیز در این قطعه مشهود بود. تمام سازها به رقص آمده بودند و شوری عرفانی تمامی نوازندگان را در برگرفته بود و این شور را به تمام تماشاگران نیز انتقال می‌دادند.
قطعه بعدی با نوای کمانچه و زیر صدای عود میثاق مهرپور با آهنگسازی موسیقی مدرن ایرانی در دستگاه نوا آغاز شد. پیش درآمدی برای قطعه‌ای پرشور و هیجان با ریتم دو چهار. غزل زیبای هوشنگ ابتهاج با صدای پارسا حسندخت بر شور و حال این قطعه می‌افزود. همچنان ریزممتدهای نبیل یوسف شریداوی تمام جمعیت حاضر در سالن را به وجد آورده بود، به‌طوری‌که پس از پایان قطعه تماشاگران به‌صورت ایستاده گروه اتانین را تشویق کردند.
پس‌ازاین قطعه، گروه اتانین جای خود را به دف‌نوازان خورشید سپردند و پارسا حسندخت نیز با سه‌تار به روی صحنه آمد. پس‌ازآن دف‌ها جان گرفتند و با ضرباهنگ سریع، مقدمه‌ای برای یک قطعه بداهه‌نوازی سه‌تار با مثنوی حمید شیرازی و مطلع آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت،» آغاز شد. گفتنی است صدای سوزناک پارسا حسندخت با تم عرفانی آثار هماهنگی بسیار زیبایی را ایجاد می‌کرد. در این قطعه که اوج و فرود‌های زیادی داشت، خواننده بهخوبی از پس اجرای نُوانس‌های (اوج و فرود) اثر برآمد.
پس‌ازاین قطعه دیگربار نوازندگان گروه اتانین به روی صحنه آمدند و با حضور منصور قربانی به روی صحنه و همچنین مهدی شیخ صراف از پیشکسوتان آواز مکتب اصفهان و محمدرضا حاجی‌پور، فیلمساز در ابتدا کلیپی از آثار و زندگی نبیل‌یوسف شریداوی پخش شد و از او به‌عنوان یکی از بزرگترین نوازندگان ساز دف تجلیل و تقدیر به عمل آمد.
قطعه پایانی با نوای تار شهرام شاه‌ولایتی آغاز شد و پس‌ازآن با همراهی نی علیرضا قاسمی با خواننده ادامه یافت. سپس دو قطعه با ریتم بسیار سریع دف‌ها و همراهی عود و پس‌ازآن کمانچه و تار به اجرا درآمد.
ریتم معروف «حی‌الله» با تکنیک آرپژ عود و آواز کمانچه با زیر صدایی از نی همراه شد و سازها در کنار هم به آن سرعت بخشیدند و یک تم کردی جان گرفت. کلام عرفانی مولانا با ریتم بزمی کردی، هارمونی بسیار زیبا و هیجان‌انگیزی ایجاد کرده بود.
در میانه قطعه با هم‌نوازی سرنا و دهل و همراهی سازها با همدیگر، شوری دوچندان صحنه را فرا گرفت و تماشاگران را نیز به هیجان آورد. ازجمله ویژگی‌های این اجرا، مدولاسیون از شور به چهارگاه با تم زیبای فولکلور کردی بود و پارسا حسندخت بسیار پرقدرت شعر زیبای مولانا را با ضرباهنگ بالای این قطعه اجرا کرد.
از نکات قابل‌توجه در آهنگسازی قطعات، استفاده از مایه‌های فولکلور و همچنین تنظیم‌های پولی‌فونیک (چندصدایی) چه در آثار ملودیک و آهنگین و چه در آثار ریتمیک و کوبه‌ای بود. آهنگسازی این قطعات را نبیل‌یوسف شریداوی و نیز پارسا حسندخت به عهده داشتند.
اجرا از نورپردازی و صدابرداری خوبی برخوردار بود هرچند در دو قطعه اول صدای خواننده بیش‌ازحد بلند شنیده می‌شد.
پارسا حسندخت خواننده، شهرام شاه‌ولایتی نوازنده تار، ذبیح‌الله وحید نوازنده کمانچه، علیرضا قاسمی نوازنده نی، میثاق مهرپور نوازنده عود، محسن کیهان‌نژاد نوازنده سرنا، رضا مهدوی نوازنده دهل، نبیل‌یوسف شریداوی و حمید کرباسی‌زاده نوازندگان دف گروه اتانین را شکل می‌دادند.
نکته قابل‌توجه در ارکستراسیون (سازبندی) این اجرا، استفاده از سازهای فولکلور سرنا و دهل در کنار سازهای سنتی بود. سرنا، سازی است که بیشتر در منطقه بختیاری مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما در این برنامه، محسن کیهان نژاد به زیبایی ملودی‌های کردی را با این ساز اجرا کرد و این نشان از خلاقیت بالای آهنگسازی و نیز در تنظیم قطعات داشت چراکه به‌رسم معمول، این سازها در اجرای آثار فولکلور و منطقهای مورداستفاده قرار میگیرند. همچنین ساز دف، به‌طورمعمول در کنار ساز تنبور در موسیقی عرفانی نواخته می‌شود. استفاده از تعداد زیاد ساز دف در دو قطعه پایانی، شور و هیجان دیگری به جمعیت حاضر در سالن بخشید. موسیقی مقامی، باوجود سابقه بسیار طولانی خود در تاریخ شفاهی اسطورهای موسیقی ایرانی، به دلیل ناشناخته بودن آهنگسازان آن و مهجور ماندن آثارش در بازار نشر، ازجمله موسیقی‌هایی است که کمتر در میان مردم شناخته و مورد اقبال واقع
شده است.
با اجرای برنامه‌های این‌چنینی موسیقی مقامی می‌تواند بار دیگر در میان مردم بازشناخته شود و راه برای پژوهشگران علاقمند به این حوزه نیز بیش از گذشته باز شود.
تمام سالن مملو از جمعیت بود و تماشاگران مشتاقانه منتظر ورود هنرمندان بودند. صحنه با دف‌ها و سازهای دیگر گروه پوشیده شده بود. پس از حدود سی دقیقه تاخیر، نوازندگان گروه اَتانین با پیراهن‌های رنگین و همچنین پارسا حسندخت، خواننده گروه با پیراهنی که توسط فرناز زنگنه طراحی‌شده بود، در میان تشویق تماشاگران روی صحنه حاضر شدند.
پس از کوک‌کردن سازها، نخستین قطعه با دف نبیل‌یوسف شریداوی، نوازنده چیره‌دست دف و با ریتم سنگین شش و هشت آغاز شد. سپس ساز کمانچه ذبیح‌الله وحید و دیگر سازها نیز به او پیوستند و قطعه در دستگاه شور ادامه یافت. پارسا حسندخت، خواننده گروه با کلام مولانا و غزلی از دیوان شمس به جمع خنیاگران روی صحنه پیوست و شور دیگری برپا کرد. در میانه قطعه محسن کیهان‌نژاد و رضا مهدوی با سُرنا و دهل شروع به همراهی کردند. گفتنی است که موسیقی فولکلور بختیاری نیز در این قطعه مشهود بود. تمام سازها به رقص آمده بودند و شوری عرفانی تمامی نوازندگان را در برگرفته بود و این شور را به تمام تماشاگران نیز انتقال می‌دادند.
قطعه بعدی با نوای کمانچه و زیر صدای عود میثاق مهرپور با آهنگسازی موسیقی مدرن ایرانی در دستگاه نوا آغاز شد. پیش درآمدی برای قطعه‌ای پرشور و هیجان با ریتم دو چهار. غزل زیبای هوشنگ ابتهاج با صدای پارسا حسندخت بر شور و حال این قطعه می‌افزود. همچنان ریزممتدهای نبیل یوسف شریداوی تمام جمعیت حاضر در سالن را به وجد آورده بود، به‌طوری‌که پس از پایان قطعه تماشاگران به‌صورت ایستاده گروه اتانین را تشویق کردند.
پس‌ازاین قطعه، گروه اتانین جای خود را به دف‌نوازان خورشید سپردند و پارسا حسندخت نیز با سه‌تار به روی صحنه آمد. پس‌ازآن دف‌ها جان گرفتند و با ضرباهنگ سریع، مقدمه‌ای برای یک قطعه بداهه‌نوازی سه‌تار با مثنوی حمید شیرازی و مطلع آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت،» آغاز شد. گفتنی است صدای سوزناک پارسا حسندخت با تم عرفانی آثار هماهنگی بسیار زیبایی را ایجاد می‌کرد. در این قطعه که اوج و فرود‌های زیادی داشت، خواننده بهخوبی از پس اجرای نُوانس‌های (اوج و فرود) اثر برآمد.
پس‌ازاین قطعه دیگربار نوازندگان گروه اتانین به روی صحنه آمدند و با حضور منصور قربانی به روی صحنه و همچنین مهدی شیخ صراف از پیشکسوتان آواز مکتب اصفهان و محمدرضا حاجی‌پور، فیلمساز در ابتدا کلیپی از آثار و زندگی نبیل‌یوسف شریداوی پخش شد و از او به‌عنوان یکی از بزرگترین نوازندگان ساز دف تجلیل و تقدیر به عمل آمد.
قطعه پایانی با نوای تار شهرام شاه‌ولایتی آغاز شد و پس‌ازآن با همراهی نی علیرضا قاسمی با خواننده ادامه یافت. سپس دو قطعه با ریتم بسیار سریع دف‌ها و همراهی عود و پس‌ازآن کمانچه و تار به اجرا درآمد.
ریتم معروف «حی‌الله» با تکنیک آرپژ عود و آواز کمانچه با زیر صدایی از نی همراه شد و سازها در کنار هم به آن سرعت بخشیدند و یک تم کردی جان گرفت. کلام عرفانی مولانا با ریتم بزمی کردی، هارمونی بسیار زیبا و هیجان‌انگیزی ایجاد کرده بود.
در میانه قطعه با هم‌نوازی سرنا و دهل و همراهی سازها با همدیگر، شوری دوچندان صحنه را فرا گرفت و تماشاگران را نیز به هیجان آورد. ازجمله ویژگی‌های این اجرا، مدولاسیون از شور به چهارگاه با تم زیبای فولکلور کردی بود و پارسا حسندخت بسیار پرقدرت شعر زیبای مولانا را با ضرباهنگ بالای این قطعه اجرا کرد.
از نکات قابل‌توجه در آهنگسازی قطعات، استفاده از مایه‌های فولکلور و همچنین تنظیم‌های پولی‌فونیک (چندصدایی) چه در آثار ملودیک و آهنگین و چه در آثار ریتمیک و کوبه‌ای بود. آهنگسازی این قطعات را نبیل‌یوسف شریداوی و نیز پارسا حسندخت به عهده داشتند.
اجرا از نورپردازی و صدابرداری خوبی برخوردار بود هرچند در دو قطعه اول صدای خواننده بیش‌ازحد بلند شنیده می‌شد.
پارسا حسندخت خواننده، شهرام شاه‌ولایتی نوازنده تار، ذبیح‌الله وحید نوازنده کمانچه، علیرضا قاسمی نوازنده نی، میثاق مهرپور نوازنده عود، محسن کیهان‌نژاد نوازنده سرنا، رضا مهدوی نوازنده دهل، نبیل‌یوسف شریداوی و حمید کرباسی‌زاده نوازندگان دف گروه اتانین را شکل می‌دادند.
نکته قابل‌توجه در ارکستراسیون (سازبندی) این اجرا، استفاده از سازهای فولکلور سرنا و دهل در کنار سازهای سنتی بود. سرنا، سازی است که بیشتر در منطقه بختیاری مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما در این برنامه، محسن کیهان نژاد به زیبایی ملودی‌های کردی را با این ساز اجرا کرد و این نشان از خلاقیت بالای آهنگسازی و نیز در تنظیم قطعات داشت چراکه به‌رسم معمول، این سازها در اجرای آثار فولکلور و منطقهای مورداستفاده قرار میگیرند. همچنین ساز دف، به‌طورمعمول در کنار ساز تنبور در موسیقی عرفانی نواخته می‌شود. استفاده از تعداد زیاد ساز دف در دو قطعه پایانی، شور و هیجان دیگری به جمعیت حاضر در سالن بخشید. موسیقی مقامی، باوجود سابقه بسیار طولانی خود در تاریخ شفاهی اسطورهای موسیقی ایرانی، به دلیل ناشناخته بودن آهنگسازان آن و مهجور ماندن آثارش در بازار نشر، ازجمله موسیقی‌هایی است که کمتر در میان مردم شناخته و مورد اقبال واقع
شده است.
با اجرای برنامه‌های این‌چنینی موسیقی مقامی می‌تواند بار دیگر در میان مردم بازشناخته شود و راه برای پژوهشگران علاقمند به این حوزه نیز بیش از گذشته باز شود.