ردپای ظلم ظل السلطان به اصفهان در آلبوم‌های کاخ گلستان

انتشار ۷۴ آلبوم از آرشیو کاخ گلستان که شامل ۳۲۰۰ عکس از دوره قاجار است اتفاق جذاب و مهمی بود که علاوه بر پژوهشگران، مورد استقبال مردم نیز قرار گرفت. این آلبوم‌ها و مجموعه عکس‌ها  ظرفیت بالای پژوهشی برای پژوهشگران متخصص دارد و به‌زودی نتایج در دسترس قرارگرفتن این آلبوم‌ها در پژوهش‌های آتی متخصصان این حوزه نمایان می‌شود. از نکات جالب‌توجه عکس‌های این آلبوم می‌توان به گستره جغرافیایی آن اشاره کرد تصاویر مهم و جالبی از نقاط مختلف ایران به‌خصوص شهرهای مهم به ثبت رسیده است که اصفهان یکی از شاخص‌ترین آنهاست. تصاویر اصفهان در دوره قاجار از این جهت بااهمیت است که در این آلبوم عکس‌هایی قرار گرفته که ظل السلطان حاکم وقت اصفهان به ناصرالدین شاه تقدیم کرده است و در آن عکس‌هایی از کاخ‌ها و بناهایی مشاهده می‌شود که اکنون خبری از آنها نیست. ظل السلطان که به ویرانگر بناهای تاریخی اصفهان شهرت دارد در دوران طولانی حکومت خود بر اصفهان کاخ‌ها و بناهای با ارزشی را نابود کرده است. این را می‌توان از عکس‌های همین مجموعه و هم چنین روایت «هنری رنه» جهانگرد اروپایی که در زمان حکومت مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان از ایران بازدید کرد و نوشته است:  «ظل السلطان بسیاری از کاخ‌های عالی و شاهکارهای ممتاز اصفهان را که موجب حیرت جهانیان بود نابود کرد. در واقع، آخرین سال‌های حکومت ظل السلطان در اصفهان به منزله طوفانی ویرانگر بود زیرا او که با به شاهی رسیدن برادرش مظفرالدین‌شاه امید سلطنت خود را ازدست‌رفته می‌دید به‌تلافی، بیشتر این شاهکارهای برجسته را که در دنیا بی‌نظیر بود خراب کرد و مصالح آنها را فروخت!» دریافت.

یکی از 74 آلبوم منتشر شده از مجموعه کاخ گلستان تصاویر واضحی از کاخ‌ها و بناهای تاریخی مهمی از اصفهان است که توسط خود ظل السلطان به ناصرالدین شاه تقدیم شد و بعدها توسط همین فرد تخریب شده است که بنابر گفته بسیاری از صاحبنظران و مورخین، علت اصلی این اقدام جنون‌آمیز، محو شکوه و عظمت عصر صفوی از دیدگان عموم توسط قاجارها بوده است. باغ و قصر سعادت آباد، عمارت هفت دست، قصر نمکدان، آئینه خانه، بهشت برین،  بهشت آئین، انگورستان، بادامستان، نارنجستان، کلاه فرنگی، باغ تخت، باغ آلبالو، باغ طاووس، عمارت و باغ نقش جهان، باغ فتح آباد، گلدسته، تالار اشرف، عمارت خورشید، سرپوشیده، عمارت خسروخانی، باغ زرشک، باغ چرخاب، باغ محمود، باغ صفی میرزا، باغ قوشخانه، باغ نظر،  عمارت و سردر باغ هزارجریب، عمارت جهان نما برخی از ابنیه عصر صفوی تخریب شده توسط ظل‌السلطان هستند که تصاویر آنها در این مجموعه منتشر شده از کاخ گلستان نیز وجود دارد.  نکته دیگر این 74 آلبوم منتشر شده عکس‌هایی است که از زاینده رود و مسیر و جریان این رود دائمی ثبت شده است که می‌تواند منبع مفیدی برای پژوهشگران و کارشناسان تاریخی و محیط زیست باشد.

آنچه در این آلبوم‌های تازه منتشر شده که تنها بخشی از هزاران مجموعه عکس‌هایی است که در موزه‌ها و بناهای تاریخی نگه‌داری می‌شود به چشم می‌آید این است که ظلم هیچ‌گاه در تاریخ فراموش و ناپدید نمی‌شود همان‌طور که ردپای ظلم ظل السلطان به اصفهان در آلبوم‌های کاخ گلستان و تاریخ ثبت شده است.