مروری بر نمایشگاهی که بازگشت و بازسازی را در دل افسانه روایت می‌کند
سیمرغ از خاکستر برخاست
در روزگاری که جامعه، زخم‌هایی عمیق بر پیکره خود دارد و واژه‌هایی چون امید، التیام و بازسازی بیش از همیشه نیازمند تفسیرهای تازه‌اند، هنر بار دیگر نقش کهن اما نیرومند خود را ایفا می‌کند: روایتگری زیستن از دل ویرانی.
اصفهان امروز_شهرزاد فلاح: در روزگاری که جامعه، زخم‌هایی عمیق بر پیکره خود دارد و واژه‌هایی چون امید، التیام و بازسازی بیش از همیشه نیازمند تفسیرهای تازه‌اند، هنر بار دیگر نقش کهن اما نیرومند خود را ایفا می‌کند: روایتگری زیستن از دل ویرانی. نمایشگاه «بازگشت سیمرغ، تولد دوباره» در نگارخانه صفوی، کوششی است جمعی برای واکنش به همین وضعیت؛ روایتی بصری از دل بحران که به‌جای زخم زدن، زخم‌ها را به تصویر می‌کشد و در پی آن، امکان برخاستن را جست‌وجو می‌کند. چهارده هنرمند با سبک‌ها و زبان‌های متنوع گرد هم آمده‌اند تا از دل افسانه‌ای کهن، معنایی معاصر بسازند. سیمرغ این بار نه‌تنها پرنده‌ای اسطوره‌ای، بلکه استعاره‌ای‌ست از انسان امروز؛ انسانی که در آتش فرومی‌ریزد، خاکستر می‌شود، اما دوباره برخاسته و به زندگی معنا می‌بخشد. در دل این رویداد هنری، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم با شیما معینیان، کیوریتور و یکی از هنرمندان این نمایشگاه. او از شکل‌گیری ایده، پیام نمایشگاه و نقشی که سیمرغ در این بازسازی جمعی ایفا می‌کند، برای ما روایت می‌کند.
ایده‌ای که از دل خاموشی زاده شد
معینیان درباره روند شکل‌گیری نمایشگاه گفت: پیش از جنگ ۱۲ روزه، با مدیریت نگارخانه صفوی در حال برنامه‌ریزی برای نمایشگاهی متفاوت بودیم. ایده‌ای جذاب داشتم و مشتاقانه منتظر اجرای آن بودم. اما با آغاز جنگ، همه چیز به هم ریخت؛ همان‌طور که آدم‌ها از درون می‌شکنند، هنرمندان نیز دچار فروپاشی شدند. بسیاری در خود فرورفتند و زندگی روزمره‌شان مختل شد. بازگشت به روال سابق بسیار دشوار بود. او ادامه داد: در چنین فضایی، تصمیم گرفتیم نمایشگاهی با حال‌وهوای پس از جنگ برگزار کنیم. چون هنرمندان می‌توانند تجربه زیستی خود را وارد هنر کنند، ایده استفاده از یک افسانه کهن ایرانی به ذهنم رسید. افسانه‌هایی که در لحظات بحران، انرژی ماورایی و الهام‌بخش به ذهن و جان می‌دهند. از میان آن‌ها، سیمرغ برایم نمادی قوی و خیال‌انگیز بود. معینیان افزود: سیمرغ، در شاهنامه، عرفان و منطق‌الطیر عطار، معانی متفاوتی به خود گرفته و در هر دوره، نمادی از امید و حرکت بوده است. به همین دلیل انتخابش کردم تا هنرمندان با اتکا به آن، روایت‌های تازه‌ای از تجربه‌های زیستی خود خلق کنند.
بازگشت هنرمند، بازگشت سیمرغ
او درباره عنوان نمایشگاه گفت: بازگشت سیمرغ، در واقع اشاره‌ای‌ست به بازگشت هنرمند؛ همان انسانی که پس از سقوط، بار دیگر به زندگی و خلق بازمی‌گردد. این عنوان هم به افسانه اشاره دارد و هم به باززایی خلاقانه هنرمندان.
میان هنر و اجتماع، دیواری نیست
معینیان چنین بیان کرد: به نظر من هنر و اجتماع درهم‌تنیده‌اند. این نمایشگاه هم پاسخی به یک واقعه اجتماعی است، هم حرکتی زیبایی‌شناسانه. ما تلاش کردیم با استفاده از استعاره‌ها و نمادها، زبان هنر را برای بیان شرایط اجتماعی به کار ببریم.
نسل‌ها و زبان‌های هنری در کنار هم
او درباره حضور هنرمندان توضیح داد: چهارده هنرمند در نمایشگاه حضور دارند؛ از رده‌های سنی مختلف، حتی یک نوجوان ۱۲ساله که اثری تأثیرگذار خلق کرده. انتخاب آثار بادقت انجام شد؛ معیار ما دغدغه، نگاه و هماهنگی مفهومی با ایده نمایشگاه بود. او افزود: تنوع سبک‌ها و تکنیک‌ها بسیار بالاست. ما روند خلق را آزاد گذاشتیم تا هر هنرمند با نگاه شخصی خود، داستان تازه‌ای از سیمرغ بسازد. همین تفاوت‌ها، یکی از جذابیت‌های اصلی نمایشگاه شده است.
سیمرغی از آتش و خاکستر
معینیان با اشاره به مضمون مشترک آثار گفت: آنچه همه آثار را به هم پیوند می‌دهد، سیمرغ است. اما نه سیمرغی شاد و باشکوه در باغی پر از گل، بلکه پرنده‌ای سوخته، برخاسته از خاکستر. تجربه سنگین جنگ، در جان هنرمندان نشسته و هر اثر، روایتی فردی از همین رنج مشترک است.
دو نقش، یک دغدغه
او درباره ایفای هم‌زمان دو نقش افزود: ترکیب دو نقش کیوریتور و هنرمند کار دشواری بود. خلق اثر زمان‌بر است و مدیریت نمایشگاه با این تعداد هنرمند، انرژی زیادی می‌طلبد. اما تلاش کردم بهترینِ خود را در هر دو حوزه به کار بگیرم. خوشبختانه نتیجه رضایت‌بخش بود.
لباسی برای سیمرغ
درباره اثر شخصی‌اش چنین گفت: من یک طراحی لباس هنری انجام دادم. تلاشم این بود که افسانه سیمرغ را در قالب پوشیدنی و قابل‌لمس روایت کنم. برایم مهم بود که لباس، نه فقط به‌عنوان پوشش، بلکه به‌عنوان روایتگر تجربه‌ای انسانی باشد. رنگ‌های آتشین، نشانه التهاب و قدرت‌اند. فرم شانه‌ها طوری طراحی شده که انگار از درون شعله‌ور شده‌اند. این شعله همان درد است، اما درعین‌حال نیروی حرکت و برخاستن.
وقتی مخاطب روایت می‌آفریند
معینیان درباره بازخوردها اظهار کرد: واکنش‌ها بسیار مثبت بود. چیزی که برایم بسیار ارزشمند بود، این‌که مخاطبان کنار آثار می‌ایستادند و خودشان روایت‌هایی از سیمرغ و اسطوره‌ها می‌ساختند. یعنی نمایشگاه نه فقط ارائه اثر، بلکه زمینه‌ای برای گفت‌وگو و مشارکت ذهنی شد.
تجربه‌ای جمعی، التیامی گسترده
او درباره نقش نمایشگاه‌های گروهی گفت: نمایشگاه‌های این‌چنینی می‌توانند بازتابی مؤثر از جامعه باشند. جمع‌شدن هنرمندان با یک فکر مشترک، می‌تواند نیروی تازه‌ای ایجاد کند. فکر می‌کنم در این نمایشگاه چنین حسی شکل گرفت و امیدوارم ادامه‌دار باشد.
ادامه راه سیمرغ
در پایان، او از برنامه‌های آینده بیان کرد: قصد داریم این پروژه را با همکاری هنرمندان دیگر، در قالب مجموعه‌ها و رویکردهای تازه ادامه دهیم. مسیر سیمرغ تمام نشده.
سیمرغ؛ افسانه‌ای برای امروز
معینیان در پایان تأکید کرد: سیمرغ برای من فقط یک نماد اسطوره‌ای نیست، بلکه امیدی جمعی و استعاره‌ای برای بازسازی فرهنگی‌ست. همان‌طور که در منطق‌الطیر عطار سیمرغ به دنبال سیمرغ می‌روند و درمی‌یابند که خودشان سیمرغ‌اند، در این نمایشگاه نیز ما، هنرمندان، با باهم شدن توانستیم جرقه‌ای از امید را روشن کنیم. لازم به ذکر است: نمایشگاه «بازگشت سیمرغ» از ۱۰ تا ۲۱ مرداد، هر روز از ساعت ۱۷ تا ۲۱ در نگارخانه صفوی میزبان علاقه‌مندان خواهد بود.