در تقابل با آمارهای نزولی کشور و سقوط صادرات به ۵۰ میلیون دلار ثبت شد؛
فرمول اصفهان برای احیای «فرش»؛ جهش ۱۰۲ درصدی صادرات در قلب بحران
در حالی که صادرات فرش ایران به کمترین میزان تاریخی خود رسیده، استان اصفهان با ثبت رشد ۱۰۲ درصدی صادرات در نیمه اول سال ۱۴۰۴، خلاف جریان آب شنا کرده است. معاون استاندار اصفهان ضمن رونمایی از طرح «تأمین مالی زنجیره» و جایگزینی «برات الکترونیک» به جای وامهای نقدی، خواستار بازنگری در مهندسی زمان و هزینه تولید فرش شد.
ساختمان استانداری اصفهان صبح امروز میزبان یکی از حیاتیترین نشستهای اقتصادی سال بود؛ جلسهای که خروجی آن نه تنها فعالان صنعت فرش، بلکه تحلیلگران اقتصادی را نیز شگفتزده کرد. در شرایطی که نمودارهای ملی از سقوط آزاد صادرات فرش دستباف ایران حکایت دارند و ارقام از درآمد ۲ میلیارد دلاری دهههای گذشته به مرز هشدار ۵۰ میلیون دلار رسیدهاند، کوروش خسروی، معاون استاندار اصفهان، از یک «استثنای آماری» پرده برداشت. طبق اعلام رسمی، صادرات فرش اصفهان در شش ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشدی ۱۰۲ درصدی را تجربه کرده است. این جهش خیرهکننده بهانهای شد تا در جلسه گروه کاری اقتصادی استان، پروندههای کهنه مدیریتی بسته شده و از راهکارهای نوین مالی برای نجات این میراث ملی رونمایی شود؛ راهکارهایی که قرار است پول نقد را از چرخه حذف و اعتبار مولد را جایگزین آن کند.
پارادوکس آماری؛ صعود اصفهان در برابر سقوط ملی
کوروش خسروی در جریان این نشست تخصصی که با حضور رئیس مرکز ملی فرش ایران برگزار شد، تصویر دقیقی از وضعیت دوگانه صنعت فرش ترسیم کرد. به گفته وی، آنچه امروز در اصفهان رخ داده، یک رویداد خلاف آمد عادت در اقتصاد فرش کشور است. آمارهای کلان نشان میدهد که سهم ایران از بازارهای جهانی فرش به شدت کاهش یافته است؛ صنعتی که روزگاری در اوایل دهه ۷۰ شمسی، پرچمدار صادرات غیرنفتی با ارزآوری حدود ۲ میلیارد دلار بود، در سال ۱۴۰۱ به زحمت به عدد ۵۰ میلیون دلار رسید.
با این حال، اصفهان توانسته است در همین اتمسفر رکود، رکوردی قابل توجه ثبت کند. رشد ۱۰۲ درصدی صادرات فرش استان در نیمه اول سال ۱۴۰۴ نشان میدهد که ظرفیتهای تولیدی و تجاری اصفهان همچنان زنده و پویاست، اما حفظ این روند نیازمند تغییر ریلگذاری از «حمایتهای سنتی» به «سیاستگذاریهای مدرن» است. خسروی تأکید کرد که همافزایی میان بودجههای حمایتی نهادهای مختلف و توان واقعی صادراتی، حلقه مفقودهای است که باید هرچه سریعتر ترمیم شود.
آنالیز هزینه؛ عبور از وامهای خرد به تأمین مالی زنجیره
بخش کلیدی سخنان معاون استاندار اصفهان به واکاوی هزینههای سربار تولید اختصاص داشت. وی با انتقاد از عدم شفافیت در برآورد هزینهها، خواستار ارائه یک مدل دقیق مالی شد. پرسش بنیادین خسروی این بود: «با بودجهای معادل ۲ میلیارد تومان، دقیقاً چند تخته فرش با ابعاد استاندارد (مثلاً ۶ یا ۱۲ متری) میتوان تولید کرد؟»
پاسخ به این پرسش، عمق نیاز مالی این صنعت را آشکار میکند. برآوردها نشان میدهد که تنها برای تأمین مواد اولیه (بدون احتساب دستمزد بافنده و سایر هزینهها)، بافت یک فرش نیازمند سرمایه اولیهای بالغ بر ۱۰۰ میلیون تومان است. این رقم نشان میدهد که وامهای خرد و پراکنده نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد، بهزیستی و بنیاد شهید، اگرچه با نیت خیر پرداخت میشوند، اما در مقیاس صنعتی و صادراتی، فاقد اثرگذاری لازم هستند. خسروی خواستار تحلیل آماری دقیق شد تا مشخص شود این بودجههای حمایتی دقیقاً چه سهمی در گردش مالی واقعی و توسعه صادرات استان ایفا میکنند.
سازوکار «برات الکترونیک»؛ جایگزین هوشمند تسهیلات نقدی
مهمترین بخش راهبردی این جلسه، رونمایی از طرح «تأمین مالی زنجیره» به عنوان جایگزین تسهیلات سنتی بود. معاون استاندار اصفهان با اشاره به مذاکرات با معاونت سیاستگذاری پولی بانک مرکزی، بر لزوم اجرای این طرح در صنعت فرش تأکید کرد.
در این مدل نوین مالی، چرخه معیوب پرداخت پول نقد که اغلب منجر به انحراف منابع میشود، حذف خواهد شد. خسروی توضیح داد: «در این روش، به جای پرداخت مستقیم وام، برات الکترونیکی صادر میشود. این سند اعتباری از سوی فروشنده فرش به بافنده منتقل شده و بافنده میتواند آن را صرفاً برای تهیه مواد اولیه از تولیدکنندگان پشم، ابریشم و رنگ هزینه کند.»
این مکانیزم باعث میشود نقدینگی دقیقاً در زنجیره ارزش کالا به گردش درآید و از ورود منابع به بازارهای سفتهبازی جلوگیری شود. وی از مدیران اجرایی خواست تا هرچه سریعتر وضعیت فعالسازی این طرح برای صنعت فرش و مراحل عملیاتی آن را شفافسازی کنند تا تولیدکنندگان بتوانند از این ابزار نوین بهرهمند شوند.
چالش بهرهوری؛ آیا بافت یکساله فرش توجیه اقتصادی دارد؟
نگاه مدیریتی استان اصفهان فراتر از مسائل مالی، به جنبههای فنی و مهندسی تولید نیز معطوف شده است. معاون اقتصادی استاندار اصفهان با طرح یک چالش فنی، «زمان» را به عنوان یک فاکتور هزینه در نظر گرفت. او این سوال را مطرح کرد که آیا در دنیای پرشتاب تجارت امروز، صرف زمان یکساله برای بافت یک فرش، توجیه اقتصادی دارد؟
این پرسش مقدمهای است برای ورود تکنولوژی و دانشبنیانها به حوزه مواد اولیه. خسروی خواستار بررسی نوعی از مواد اولیه شد که بتواند بدون آسیب زدن به اصالت و کیفیت فرش دستباف، سرعت بافت را افزایش دهد تا محصول نهایی با قیمت تمامشده رقابتیتر و در زمان کوتاهتر به بازارهای جهانی عرضه شود.
همچنین، درخواست آماری وی در خصوص تعداد دانشجویان تحت پوشش نهادهای حمایتی که به تازگی تحصیلات خود را آغاز کردهاند، نشاندهنده برنامهریزی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و هدفمند کردن حمایتها به سمت قشر تحصیلکرده در زنجیره تولید فرش است.
مهندسی مجدد ساختار مدیریتی فرش در اصفهان
در ادامه این نشست، امید شریفی، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان، از تغییرات ساختاری برای حمایت از این صنعت خبر داد. به گفته وی، اهمیت برند ملی فرش اصفهان ایجاب میکرد که ساختار تصمیمگیری از حالت جلسات پراکنده خارج شود.
شریفی اعلام کرد: «به دستور مستقیم استاندار، کمیته تخصصی فرش ذیل "کارگروه اقتصاد، اشتغال و سرمایهگذاری شورای برنامهریزی توسعه استان" تعریف شده است.» این تغییر جایگاه اداری به معنی ارتقای سطح حکمرانی تصمیمات کمیته است. از این پس، مصوبات این کمیته حکم قانون لازمالاجرا در سطح استان را داشته و از کلیگوییهای مرسوم فاصله خواهد گرفت. حضور دستگاههای متولی از جمله اداره کل میراث فرهنگی و بخش خصوصی در این کمیته، تضمینکننده حرکت به سمت اقدامات محرک و عملیاتی برای بازپسگیری بازارهای از دست رفته خواهد بود.