فضاهای شهری پیوند خاطره، هویت و موزه‌ها
در هشتمین نشست تخصصی حافظه و شهر با عنوان ملاقات موزه و شهر، موضوعات عمیق و جالبی درباره ارتباط خاطره، هویت و فضاهای شهری مطرح شد.
اصفهان امروز_فاطمه کاویانی: رضا فیضی، پژوهشگر حوزه شهر، در این نشست به بررسی این نکته پرداخت که شهرها چیزی جز خاطرات نیستند و بافت تاریخی هر شهر، راوی قصه‌های آن است. او با اشاره به اینکه زندگی ما به‌وسیله خاطرات شکل می‌گیرد، گفت: خاطرات عناصر اصلی زندگی افراد هستند و هیچ‌کس خارج از خاطره نیست. فیضی تأکید کرد که خاطرات نه‌تنها ارزش و معنای زیستن را تعیین می‌کنند، بلکه هویت ما را نیز می‌سازند. او همچنین به این نکته اشاره کرد که تجربیات عمیق‌تر از زندگی، انسان را ارزشمندتر می‌کند و وقتی یک رویداد بزرگ تاریخی در مقیاس فردی اتفاق می‌افتد، ما را تغییر می‌دهد و می‌توانیم بر اساس آن هویت خود را تعریف کنیم. او افزود: تجربیات عمیق‌تر قصه زندگی فرد را جذاب‌تر و شنیدنی‌تر می‌کند و جایگاه شخصیت او را بالاتر می‌برد. فیضی بر اهمیت مکان فیزیکی در شکل‌گیری خاطرات تأکید کرد و گفت: مکان‌ها با قید جزئیات در ذهن ثبت می‌شوند و این جزئیات به شکل‌گیری هویت فردی کمک می‌کنند. این پژوهشگر به خاطرات جمعی نیز اشاره کرد و گفت: وقتی درباره خاطرات جمعی صحبت می‌کنیم، مفهوم جامعه در هسته صحبت‌های ما قرار می‌گیرد، نه فرد. او توضیح داد که جامعه‌ها هویت خود را از تجارب جمعی می‌گیرند و این تجارب در فضاهای شهری انباشت می‌شوند. فیضی بر این باور است که سرزندگی شهر و حضور شهروندان در عرصه‌های عمومی موجب ارتقا سرمایه اجتماعی می‌شود و در شهری که انسان‌ها در آن ارزش و حضور دارند، ارزش‌های انسانی ارتقا پیدا می‌کنند. او گفت: کیفیت شهر را می‌توانیم حاصل حضورپذیری بالا و سرزندگی فضاهای شهری بدانیم. فیضی همچنین به این نکته اشاره کرد که پاک‌کردن حافظه تاریخی شهر موجب کم‌رنگ‌شدن ارزش‌های انسانی و پیوندهای اجتماعی می‌شود. او گفت: محصول پاک‌کردن خاطرات شهر چیزی جز شهری خشن، بی‌هویت و ناکجا نیست. او تأکید کرد که شهر بدون خاطره اسم و معنا ندارد و ناکجا نامیده می‌شود. به همین دلیل، او بر اهمیت حفظ خاطرات و هویت شهری تأکید کرد و گفت: باید بدانیم شهر در ساختن افراد مؤثر است.
موزه‌ها؛ راویان داستان‌های زندگی عادی و خلاقیت انسانی
در ادامه، عقیل بهرا، پژوهشگر دیگر این نشست، به بررسی نقش موزه‌ها در روایت داستان‌های زندگی انسان‌های عادی پرداخت. او با اشاره به موزه‌های معروفی مانند لوور و موزه معصومیت، گفت: موزه‌ها باید راوی زندگی و خلاقیت انسان‌های عادی باشند و نه‌تنها دستاوردهای ملی بزرگ. بهرا تأکید کرد که موزه‌ها باید روایت تک‌تک افراد و داستان زندگی آدم‌های معمولی را در خود جای دهند و از این طریق به غنای فرهنگی و اجتماعی شهر کمک کنند. او همچنین به این نکته اشاره کرد که موزه ولیعصر تهران، به‌عنوان یک موزه داستانی، از شیء به معنای اثر هنری یا روزمره خالی است و بیشتر بر داستان‌ها و روایت‌ها تمرکز دارد. بهرا گفت: داستان قابل سرقت نیست و کسی نمی‌تواند داستان را ببرد؛ چراکه داخل آن شی نیست. او بر لزوم ارتباط موزه‌ها با نیازهای اجتماعی شهروندان تأکید کرد و پیشنهاد کرد که موزه‌ها باید از دیوارهای خود بیرون بیایند و با جامعه ارتباط برقرار کنند.
موزه‌های گسترش‌یافته پیوندی نوین بین شهر و شهروندان
پژمان نوروزی، دیگر پژوهشگر حوزه شهر، نیز به مفهوم موزه‌های گسترش‌یافته اشاره کرد و گفت: موزه‌ها باید با شهر و شهروندان همراه شوند و بخشی از داستان بازی‌های شهری را بر عهده بگیرند. او تأکید کرد که موزه‌ها باید از دیوارهای خود بیرون بیایند و فقط در دیوار موزه‌ها محصور نباشند و رویکرد و مخاطب تازه و نو برای خود بگیرند. نوروزی همچنین به این نکته اشاره کرد که موزه‌ها شامل دو بخش کالبد و مفهوم هستند. او گفت: مفهوم جریان و داستان دارد و تنوع‌پذیر است، درحالی‌که کالبدها جامد و مشخص هستند. او بر این باور است که روایت موزه سرایت‌پذیر است و می‌تواند این روایت همراهی موزه را داشته باشد. نوروزی پیشنهاد کرد که موزه‌ها باید به شهر بکشانند و نه اینکه در موزه شی‌ای را بگذارند. او دو راهکار برای این امر ارائه داد: یکی اینکه روایت‌های مستقل از کالبد کلاسیک داشته باشیم و دیگری اینکه شهر را موزه کنیم.
در نهایت کارشناسان حاضر در این نشست بر اهمیت حفظ خاطرات و هویت شهری تأکید کردند و بر لزوم برندسازی و روایت‌سازی برای شهرها به‌ویژه اصفهان و تهران تأکید کردند. این نشست نشان‌دهنده اهمیت ارتباط عمیق بین خاطره، هویت و فضاهای شهری است و بر لزوم توجه به این موضوعات در طراحی و برنامه‌ریزی شهری تأکید می‌کند.