اصفهان، الگوی مدیریت «پسماند تر» در ایران
مدیریت پسماند یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرهاست و توسعه مدیریت پسماند نشان‌دهنده پیشرفت مدیریت شهری است.
مدیریت پسماند یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرهاست و توسعه مدیریت پسماند نشان‌دهنده پیشرفت مدیریت شهری است. در اصفهان، شهری که بافرهنگ و تمدن غنی‌اش شناخته می‌شود، اقدامات مؤثری برای مدیریت پسماند تر و خشک صورت‌گرفته است و گام‌های مهمی در حوزه مدیریت پسماند تر انجام شده است، ابتکارات خلاقانه‌ای نظیر افتتاح نخستین ایستگاه جمع‌آوری پوست میوه خشک شده (خشکاله) در کشور که تحولی نوین در مسیر کاهش زباله و شیرابه و ترویج فرهنگ شهروندی است.
یکی از مشکلات اساسی مرتبط با پسماند تر، تولید شیرابه‌های آلوده است که به دلیل عدم تفکیک مناسب زباله‌ها ایجاد می‌شود. طبق آمار، روزانه حدود ۳۰۰ تُن شیرابه از زباله‌های کلان‌شهر اصفهان تولید می‌شود که بسیار مضر است. شیرابه‌ها علاوه بر آلودگی آب‌وخاک، به دلیل تبخیر در هوا به چرخش درمی‌آید و مشکلات زیست‌محیطی مضاعفی ایجاد می‌کند. افتتاح ایستگاه جمع‌آوری «خشکاله» و ترویج جمع‌آوری پوست میوه خشک شده، گامی مؤثر در کاهش تولید شیرابه‌هاست. این اقدام، علاوه بر بهبود مدیریت زباله‌های تر، از ورود مواد آلی به مراکز دفن زباله جلوگیری می‌کند و در نتیجه، کاهش چشمگیری در میزان شیرابه‌های تولیدی به همراه خواهد داشت.
در حال حاضر، روزانه بالغ بر ۹۰۰ تُن پسماند در اصفهان تولید می‌شود که از این میزان، حدود یک‌سوم آن معادل ۳۰۰ تُن مواد خشکی است که وارد پسماند تر می‌شود و فرایند مدیریت و بازیافت را دشوار می‌کند. ۵۰۰ تا ۶۰۰ تُن باقی‌مانده نیز شامل مواد آلی است که وجود اشیایی نظیر ته سرنگ، سنگ، شیشه و مواد مشابه، روند بازیافت را با چالش مواجه کرده است.
شهرداری اصفهان با راه‌اندازی سامانه «اصپاک» گام‌های مهمی در مسیر مدیریت پسماند خانگی برداشته است. این سامانه که ابتدا با هدف جمع‌آوری پسماندهای خشک شروع به کار کرد، اکنون خدمات متنوع‌تری ارائه می‌دهد و به بستری برای مشارکت شهروندان در مدیریت پسماند تبدیل شده است. پویش چهارماهه شهرداری که با محوریت این سامانه اجرا می‌شود، با رویکردی آموزشی و تشویقی، شهروندان را به تفکیک زباله از مبدأ و رعایت زمان‌بندی‌های دفع زباله دعوت می‌کند و همان‌طور که اشاره شد یکی از اقدامات برجسته این پویش، افتتاح ایستگاه جمع‌آوری خشکاله است. این ایستگاه، نه‌تنها راهکاری برای مدیریت پسماند تر، بلکه الگویی برای استفاده بهینه از مواد قابل‌بازیافت ارائه می‌دهد. ارائه خدمات ویژه مانند بیمه آتش‌سوزی به شهروندانی که در این طرح مشارکت می‌کنند، انگیزه‌ای مضاعف برای افزایش همکاری‌هاست.
اقدامات شهرداری به همین‌جا ختم نمی‌شود. شناسایی و تقدیر از خانواده‌های پسماند صفر، تبلیغات گسترده شهری، آموزش در مدارس و همکاری با خیریه‌ها برای مدیریت اقلام حجیم و منسوجات از جمله برنامه‌هایی است که نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی دارد. همچنین، مقابله با فعالیت مراکز غیرمجاز جمع‌آوری پسماند، چالشی جدی است که شهرداری با برنامه‌ریزی دقیق به آن پرداخته است.
مدیریت پسماند تر در اصفهان، نه‌تنها مسئله‌ای زیست‌محیطی، بلکه نمادی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. این اقدامات نشان می‌دهد که با هم‌افزایی میان مدیریت شهری و مشارکت شهروندان، می‌توان الگویی برای دیگر شهرهای کشور ایجاد کرد و با برنامه‌هایی چنین نوآورانه، گامی بلند در مسیر تحقق شهری پایدار و زیست‌پذیر برداشته می‌شود.