بحران زاینده‌رود و چهارمحال در جلسه ویژه دولت: خطر بیابان‌زایی جدی است!
رئیس جمهوری: درد کم‌آبی اصفهان، درد من است؛ راهکارها باید جامع و بدون تبعات منفی باشند
رئیس‌جمهور در جلسه کم‌آبی اصفهان و چهارمحال، ضمن ابراز همدردی، بر راه‌حل‌های جامع، پایدار و زیست‌محیطی تأکید کرد. وی طرح‌های پرهزینه مانند انتقال آب خلیج فارس را فاقد صرفه اقتصادی دانست و مدیریت نادرست گذشته را عامل بحران خواند. وضعیت دو استان بحرانی است؛ سد زاینده‌رود فقط ۱۱ درصد پر است و ۱۰ دشت چهارمحال ممنوعه اعلام شده‌اند. راهکارها به دانشگاه تهران ارجاع شد.
از سهم ۱۱ درصدی ذخیره زاینده‌رود و فرونشست ۹ سانتی‌متری دشت خانمیرزا، تا آبرسانی با تانکر به ۱۴۸ روستای چهارمحال و بختیاری؛ بحران آب در استان‌های مرکزی ایران به مرحله هشدار سراسری رسیده است. در بحبوحه این تنش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، عصر دیروز دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، با حضور مسئولان عالی‌رتبه و استانداران، به بررسی دقیق وضعیت بحرانی منابع آبی اصفهان و چهارمحال و بختیاری نشست. رئیس‌جمهور با ابراز تأسف از پیامدهای تصمیمات غیرکارشناسی گذشته، طرح‌های هزینه‌بر و فاقد توجیه اقتصادی، نظیر انتقال آب خلیج فارس را زیر سؤال برد و راهکارهای ارائه‌شده را به تیم علمی دانشگاه تهران ارجاع داد. اما تأکید قاطع پزشکیان در این جلسه چه بود و وضعیت این دو قطب کم‌آب کشور تا چه حد بحرانی است؟
تأکید قاطع رئیس‌جمهور: درد شما، درد من است؛ راهکار باید پایدار و بدون تبعات منفی باشد
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «درد مردم اصفهان، چهارمحال و بختیاری و سایر استان‌های درگیر بحران آب، درد من نیز هست،» تصریح کرد که دولت موظف است با وفاق، همدلی و تکیه بر دانش و خرد جمعی، بدون هیچ‌گونه گرایش قومی یا منطقه‌ای، مشکلات را به‌صورت پایدار و ریشه‌ای برطرف سازد.
به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، جلسه بررسی راهکارهای رفع چالش کم‌آبی در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، عصر امروز چهارشنبه ۷ آبان ۱۴۰۴، به ریاست دکتر مسعود پزشکیان برگزار شد. در این نشست، گزارشی جامع از سوی استانداران و معاونین سازمان محیط‌زیست و وزارت نیرو درباره وضعیت موجود منابع آبی، الگوی مصرف و نیز پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از کم‌آبی در این دو استان ارائه شد.
دکتر پزشکیان در این جلسه بر ضرورت لحاظ کامل ملاحظات زیست‌محیطی در تمام تصمیمات مربوط به آب تأکید کرد و هشدار داد:
«اجرای هر تصمیمی در حوزه آب بدون توجه به ملاحظات محیط‌زیستی، هرچند ممکن است به‌طور مقطعی نیازهایی را برطرف کند، اما آینده‌ای تاریک برای کشور رقم خواهد زد و سرزمین ما را در معرض بیابانی‌شدن قرار خواهد داد.»
رئیس‌جمهوری همچنین با تأکید بر ضرورت توجه ویژه به ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و منافع ذی‌نفعان مختلف در تمامی طرح‌ها، تصریح کرد که هدف، دستیابی به «راه‌حل‌های جامع، پایدار و بدون تبعات منفی» است تا برای منطقه‌ای دیگر یا برای نسل‌های آینده معضلی تازه آفریده نشود.
انتقاد شدید از توسعه نامتوازن و طرح‌های پرهزینه
مسعود پزشکیان با ابراز تأسف از پیامدهای توسعه نامتوازن و تصمیمات غیرکارشناسی در گذشته، تصریح کرد که بی‌توجهی به رویکرد علمی و محیط‌زیستی، کشور را با چالش‌های گسترده کنونی مواجه کرده است. وی به‌طور خاص، هزینه‌بر بودن برخی طرح‌ها را مورد نقد قرار داد:
«طرح‌هایی مانند انتقال آب از خلیج‌فارس بسیار پرهزینه و از نظر اقتصادی به‌صرفه نیستند. در حالی‌که سالانه حدود ۷ میلیارد مترمکعب آب از حوضه‌های آبریز کشور به خلیج‌فارس می‌ریزد، اما مردم استان‌های مرکزی و جنوبی با کم‌آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. این نشان می‌دهد که در مدیریت منابع آبی، از ظرفیت‌های طبیعی کشور به‌درستی استفاده نشده است.»
او افزود که با وجود مطالعات متعدد، هنوز پاسخ‌های علمی روشن و قابل اتکا برای بسیاری از پرسش‌ها وجود ندارد و بسیاری از اقدامات گذشته نیز تأثیر ملموسی در احیای منابع آبی و رودخانه‌هایی نظیر زاینده‌رود نداشته‌اند. رئیس جمهور با اشاره به اهمیت تصمیم‌گیری دقیق در مدیریت منابع اظهار داشت:
«در علم مدیریت، نخستین گام، اتخاذ تصمیم درست است و سپس اجرای صحیح آن. اگر از ابتدا تصمیمی نادرست اتخاذ شود، پیامدهای آن گاه جبران‌ناپذیر خواهد بود.»
در پایان جلسه، مقرر شد راهکارهای ارائه‌شده، برای بررسی و تکمیل علمی، به تیم کارشناسی و نخبگانی مستقر در دانشگاه تهران ارجاع شود تا پس از نهایی‌سازی، برای تصمیم‌گیری نهایی به هیئت دولت ارائه شود.
وضعیت هشدارآمیز کم‌آبی در قلب ایران (اصفهان و چهارمحال)
به گزارش اصفهان امروز؛ بحران کم‌آبی و تنش‌های ناشی از آن در دو حوزه اصفهان و چهارمحال و بختیاری به مرحله هشدار و نگرانی سراسری رسیده است. وضعیت منابع آب در هر دو استان بسیار بحرانی توصیف می‌شود.
بحران در اصفهان: سد زاینده‌رود و فرونشست زمین
-
حجم سد زاینده‌رود به حدود ۱۴۵ میلیون مترمکعب کاهش یافته که تنها ۱۱ تا ۱۳ درصد حجم نرمال سد و ۷۶ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است.
-
میانگین بارش استان نسبت به بلندمدت با افت ۷۰ تا ۷۵ درصدی روبرو شده است.
-
۷۰۰۰ هکتار باغ تحت تنش شدید کم‌آبی هستند و کسری منابع آبی حتی در تأمین آب شرب نیز اختلال جدی ایجاد کرده است.
-
برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی باعث فرونشست زمین و افت کیفی شدید شده؛ سطح آب زیرزمینی در برخی بخش‌ها بین ۲ تا ۶ متر در سال افت داشته و برخی چاه‌ها به طور کامل خشک شده‌اند.
بحران در چهارمحال و بختیاری: دشت‌های ممنوعه و تانکرهای آب
-
این استان به‌عنوان نخستین استان دچار تنش آبی کشور شناخته می‌شود.
-
از ۴۳ شهر استان، ۲۱ شهر و از ۷۹۲ روستا، ۴۱۲ روستا دچار بحران آب هستند و ۱۴۸ روستا تنها با تانکر سیار آبرسانی می‌شوند.
-
بیش از ۸۰ درصد جمعیت استان وابسته به منابع آب زیرزمینی‌اند و ۱۰ دشت از ۱۱ دشت استان در وضعیت «ممنوعه» یا «ممنوعه بحرانی» قرار دارند.
-
بارندگی استان طی دو سال اخیر ۴۰ درصد نسبت به دوره بلندمدت کاهش یافته است و کسری مخزن آب استان از ۵۷۹ میلیون مترمکعب به ۸۳۱ میلیون مترمکعب رسیده است.
-
برخی مناطق مانند دشت خانمیرزا با پدیده فرونشست زمین تا ۹ سانتی‌متر در سال روبرو هستند.
عوامل اصلی این بحران ترکیبی از خشکسالی‌های متوالی، کاهش شدید بارش‌ها، افزایش دما، رشد مصرف بخش کشاورزی و صنعت، فرسودگی زیرساخت‌ها و نبود مدیریت جامع است.
راهکارهای حیاتی برای نجات منطقه
پیشنهادهای مدیریتی و سیاستی کوتاه‌مدت و بلندمدت برای مقابله با بحران کم‌آبی در اصفهان و چهارمحال و بختیاری که در این نشست مورد بررسی قرار گرفت، به شرح زیر است:
راهکارهای کوتاه‌مدت
-
اصلاح فوری الگوی مصرف آب: محدود کردن برداشت‌های غیرضروری به ویژه در کشاورزی و صنایع، کاهش آبیاری فضای سبز غیرحیاتی و اجرای طرح‌های صرفه‌جویی.
-
تخصیص اولویت‌بندی منابع آب: اختصاص دادن منابع آب موجود به مصارف حیاتی مانند شرب و بهداشت و کاهش سهم بخش‌های غیرضروری.
-
تسریع در اجرای پروژه‌های انتقال آب: مانند تونل کوهرنگ ۳ جهت افزایش ذخایر آبی.
-
مشارکت مردمی و فرهنگ‌سازی: تقویت همکاری و هماهنگی بین مردم و مسئولان.
-
مانیتورینگ و رصد مستمر: ایجاد قرارگاه رصد و پایش برای کنترل منابع آب.
راهکارهای بلندمدت
-
تدوین و اجرای استراتژی ملی مدیریت جامع منابع آب: ایجاد هماهنگی بین‌بخشی بر اساس حوضه‌های آبریز.
-
بازنگری در سیاست‌های کشاورزی: تعریف الگوی کشت متناسب با ظرفیت اکولوژیکی منطقه، گسترش کشت محصولات کم‌آب‌بر و توسعه سیستم‌های نوین آبیاری.
-
تنوع‌بخشی به منابع تأمین آب: استفاده از فناوری‌هایی مانند جمع‌آوری آب باران، تصفیه و بازیافت پساب‌ها، شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آب از منابع دور دست.
-
تقویت ساختار حکمرانی: ایجاد نهادهای فرابخشی با اختیارات اجرایی جهت نظارت و قانون‌گذاری سختگیرانه.
-
سرمایه‌گذاری در نوسازی زیرساخت‌ها: اصلاح و بهینه‌سازی شبکه‌های آبرسانی، جلوگیری از فرسودگی و کاهش تلفات آب.
-
پشتیبانی اقتصادی و مشوق‌ها: ارائه مشوق‌های مالی به کشاورزان و صنایع و قیمت‌گذاری واقعی آب برای کاهش مصرف غیرضروری.
این راهکارها در کنار هماهنگی و همکاری تمامی سطوح حکومتی و مشارکت فعال مردم، کلید عبور از بحران کم‌آبی در اصفهان و چهارمحال و بختیاری است.