بررسی دلایل بی‌اعتمادی جهان به آمریکا
نتیجه بی‌اعتمادی جهانی به واشنگتن این است که هیچ کشوری نمی‌تواند اقدامات متعاقب این کشور را تخمین و حدس بزند و به همین دلیل دست به اقداماتی پیش‌گیرانه خواهد زد.
ایالات متحده مدتهاست در مجموعه ای از اشتباهات و محاسبات غلط خود گرفتار آمده و همین مساله به مرور باعث کم کردن اعتماد جهانی به آمریکا شده است. آمریکا تا قبل از جنگ جهانی دوم سیاست خارجی خود را بر دکترین مونروئه که بر اجتناب از جنگ تاکید داشت، استوار کرده بود، اما وودرو ویلسون با واردکردن آمریکا به جنگ جهانی اول خط بطلانی بر این دکترین کشید . این کشور با حمله ژاپن به پرل هاربور هاوایی وارد جنگ دوم شد. با ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم این کشور حضور خود در عرصه بین الملل را پررنگ تر کرد. نخستین ضربه به حیثیت ایالات متحده زمانی وارد شد که جنگ در سال 1945م به پایان رسید و آمریکا برای به زانودرآوردن ژاپن که حاضر به تسلیم نبود، 2 حمله اتمی مرگبار به دو شهر هیروشیما و ناکازاکی انجام داد. در این عملیات که به دستور هری ترومن انجام شد، 2 بمب اتمی به فاصله ۳ روز بر شهرهای هیروشیما و ناکازاکی انداخته شد، حدود ۲۲۰٬۰۰۰ جان باختند که بیشتر آنان را شهروندان غیرنظامی تشکیل می‌دادند. به این ترتیب، نام آمریکا به عنوان اولین و تنها کشوری که اقدام به حمله اتمی به کشوری دیگر کرده است در تاریخ ثبت شد. پس از آن، اشتباهات مکرر آمریکا و ناکامی های این کشور یکی پس از دیگری نمود کرد و با هر اشتباه، لطمه ای جبران ناپذیر به حیثیتش وارد شد.
الف) جنگ ویتنام
این جنگ در تاریخ 1 نوامبر 1955م آغاز شد و در تاریخ 30 آوریل 1975م پایان یافت. نیروهای ملی‌گرا می‌کوشیدند کشور ویتنام را تحت یک دولت کمونیست متحد کنند و آمریکا همراه با ویتنام جنوبی می‌کوشیدند از گسترش کمونیسم جلوگیری کنند . سرانجام، پس از 10 هزار روز با 45 هزار کشته، 300 هزار زخمی و صرف 150 میلیارد دلار هزینه، آمریکا مغلوب ویتنام شمالی شد. دراین جنگ حدود 3 میلیون ویتنامی جان خود را از دست دادند. آمریکا هدف اصلی خود را از شروع این جنگ، جلوگیری از اشاعه کمونیسم در منطقه جنوب شرق آسیا بیان نمود و رئیس جمهور وقت آن زمان، جانسون، افراد وابسته به ویتنام شمالی را متهم کرد که دو بار با قایق های انفجاری به کشتی های آمریکایی حمله کرده اند و همین امر را بهانه ورود و حمله به ویتنام قرار داد . سربازان آمریکایی در این جنگ جنایات وحشتناکی انجام دادند از جمله؛ مشهورترین این حمله‌ها قتل عام «مای لای» نام دارد. بنابر منابع گوناگون، در این قتل عام بین 347 و 504 غیرنظامی کشته شدند. بعدها، اجسادی مثله شده نیز یافت شد . پس از وقوع حادثه، سعی گشت حادثه مخفی گردد، ولی سرانجام خبرها درز پیدا کرد. دادگاه‌های نظامی برای محاکمه سربازان مقصر در کشتار برگزار شد که به شکل تقریبی تمام متهمان به این استدلال که آنان فقط دستورات را اجرا کردند، تبرئه شدند. با پایان دوره ریاست جمهوری جانسون در آمریکا، ریچارد نیکسون، نامزد حزب جمهوری خواه که قول داده بود به جنگ پایان می دهد، به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شد. نیکسون مجبور شد در ۲۷ ژانویه ۱۹۷۳م در پاریس با کمونیست ها قرارداد آتش بس اجرا کند و در آغاز ۱۹۷۵م آمریکایی ها ویتنام را با شکستی مفتضحانه برای همیشه ترک کردند.
ب) جنگ افغانستان
حمله آمریکا به افغانستان برای مبارزه با طالبان و القاعده، از زمان عملیات تروریستی 11 سپتامبر 2001م اسامه بن لادن در نیویورک و فاجعه برج های دوقلوی این شهر آغاز شد. جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا، از طالبان افغانستان خواست تا سران تشکیلات القاعده را تحویل آمریکا دهند که با مقاومت آنان، روبرو و سرانجام، به افغانستان حمله کرد. هدف اصلی این جنگ، مبارزه و ازبین بردن القاعده، طالبان و حامیان آن بود. به طور نسبی، 1 ماه بعد رژیم طالبان سقوط کرد و با برگزاری کنفرانس بُن، حامد کرزی به قدرت رسید و در انتخابات به مقام ریاست جمهوری برگزیده شد . آمریکا با توجه به ضعف دولت مرکزی افغانستان مجبور به نگه داشتن نیروهای خود در این کشور گشت. اینک، بعد از این همه سال که از آغاز جنگ آمریکا در افغانستان می گذرد هنوز نیروهای آمریکایی درگیر جنگ با طالبان هستند.
در واقع، ایالات متحده در این کشور نتوانست طالبان را ریشه کن کند؛ چنان که اینک طالبان در 70 درصد از مناطق افغانستان مشغول به فعالیت هستند که 4 درصد از این وسعت تحت کنترل کامل آنان و در 66 درصد دیگر حضور فعال دارند . اداره بازرسی عمومی آمریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) گزارش داده از زمان سرنگونی رژیم طالبان، این گروه بیش از هر وقت دیگری، در حال حاضر مناطق تحت نفوذ خود را در افغانستان گسترش داده است. سیگار گزارش داد تا اگوست ۲۰۱۷م، ۱۳ شهر افغانستان تحت کنترل مستقیم و ۴۱ شهر دیگر این کشور تحت نفوذ آنها قرار داشت. همچنین، این اداره از قول نظامیان آمریکایی مستقر در افغانستان گزارش داده حدود ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار شهروند افغانستان در مناطق تحت نفوذ طالبان زندگی می کنند. با این حال، در گزارش سیگار مشخص نشده طالبان بر کدام شهرهای افغانستان تسلط دارند، ولی ولایت های جنوبی، شرقی و جنوب غربی بیشترین مناطقی بوده که تحت نفوذ و کنترل طالبان می باشند . این کشور، علاوه بر طالبان، درگیر گروه افراطگرای دیگری یعنی داعش هم شده است. داعش هیچ یک از ولسوالی‌های افغانستان را به طور کامل در کنترل ندارد، ولی بر بخشی از ولایت‌های ننگرهار و کنر تسلط دارد و آموزش نیروها و برنامه ریزی برای حمله را در آن مناطق انجام می‌دهد، به عملیات های تروریستی زیادی به خصوص در مناطق شیعه نشین مبادرت می کند و جان بسیاری را در معرض تهدید قرار می دهد. اعضای القاعده نیز کماکان در ولایت‌های نورستان، کنر، پکتیا، پکتیکا، خوست، زابل، قندهار و غزنی فعالیت می کنند.
پ) جنگ عراق
آمریکا در مارس سال 2003م در راس یک ائتلاف بین المللی به عراق حمله کرد. این جنگ با خروج آخرین تیپ رزمی آمریکایی در ۱۹ اوت ۲۰۱۰ م به‌طور رسمی خاتمه یافت. هر چند بعد از آن هم حدود ۵۰ هزار نیروی آمریکایی بیشتر برای آموزش سربازان عراقی در این کشور باقی ماندند. در آن هنگام، زمانِ خروج این نیروها با توافق دو کشور تا پایان سال ۲۰۱۱م اعلام شده بود. خروج آخرین سربازان آمریکایی از این کشور در دسامبر ۲۰۱۱م اتفاق افتاد. بهانه جورج بوش برای حمله به عراق نابودکردن سلاح های کشتار جمعی صدام حسین بود . ارتش عراق در فاصله کمتر از 1 ماه تسلیم و از هم فروپاشید و در 30 ژوئن ۲۰۰۴م صدام تحویل دولت موقت عراق شد تا به اتهام جرایم جنگی، جرایم ضدبشری و قتل‌عام محاکمه گردد .
کالین پاول 6 هفته پیش از آغاز جنگ عراق، در یک سخنرانی تأکید کرد که صدام حسین سلاح های کشتار جمعی بیولوژیکی و شیمیایی در اختیار دارد، حکومت وی از تروریسم بین المللی حمایت می‌کند و برای ساختن سلاح های اتمی تلاش می‌ورزد . همچنان با نشان دادن شماری از تصاویر ماهواره ای ادعا شده بود که حکومت صدام به منظور فرار از کنترل سختگیرانه بازرسان سازمان ملل، تعدادی موتورهای لاری را به لابراتوار سیار سلاح بیولوژیکی تبدیل کرده بود. از دلایلی که سخنرانی پاول را فراموش ناشدنی ساخته، این است که همه این ادعاها بعدها غلط از آب درآمدند. خود پاول هم در سال ۲۰۰۵م این اظهارات خود را لکه شرم آور در تاریخ زندگی کاریش خواند . به این ترتیب، به خاطر جنگی که مبتنی بر اطلاعات دروغین و محاسبات اشتباه بود، بر اساس تخمین ها، بین ۱۵۰ هزار تا نیم میلیون تن کشته شدند. برخی از تحقیقات، شمار کشتگان را حتی بیشتر از این تخمین زده اند. عراق به کشوری ضعیف و طعمه ای مناسب برای فعالیت های داعش تبدیل شد و در واقع، مسئول خون عراقی های کشته شده توسط داعش، آمریکایی بود که با حمله خود به عراق حکومت مرکزی این کشور را، سرنگون و آن را درگیر اختلافات داخلی و ضعف نمود.
ت) خدشه ترامپ به حیثیت آمریکا در جهان
ترامپ از زمانی که به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده، گویا کمر بسته است که آمریکا را به بازیگر بدعهد عرصه بین الملل تبدیل کند. او با خروج یکی پس از دیگری از پیمان های بین المللی خدشه ای جبران ناپذیر به حیثیت واشنگتن وارد کرده است. ترامپ در اولین قدم از پیمان تجاری فرا آتلانتیک (تی‌پی‌پی) خارج شد؛ پیمانی که آمریکا و ۱۱ کشور دیگر بیش از ۷ سال برای منعقدکردن آن مذاکره کرده بودند. پس از آن، در ژوئن 2017م واشنگتن از توافق پاریس که پیمانی در خصوص تغییرات آب وهوایی است، خارج شد. آمریکا مطابق توافق پاریس متعهد شده بود که علاوه بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ۳ میلیارد دلار هم به کشورهای ضعیف در خصوص مقابله با تغییرات آب وهوایی کمک کند. در قدم بعدی، ترامپ از سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) به بهانه حمایت از اسراییل خارج شد. یونسکو پیش از آن قطعنامه‌ای را درخصوص اشغالی‌بودن قدس به تصویب رسانده و خواستار توقف هرگونه ساخت‌وساز اسراییل در این شهر شده بود. جدیدترین اقدام ترامپ که سبب مخدوش کردن اعتبار کشورش در جهان و قراردادن آن روبروی سایر کشورها شده، اقدام وی در ترک برجام بود که سبب افزایش بی اعتمادی به واشنگتن گشت. آمریکا با این اقدام و پشت کردن به متحدان خود و پیمانی که سال ها برای بسته شدن آن مذاکره صورت گرفته بود، ثابت کرد حداقل تا زمانی که ترامپ بر کار است، کشور قابل اعتمادی نیست.
بر اساس نظرسنجی های موسسه پیو که از میان شهروندان 37 کشور جهان در سال 2017م انجام شده، بیشتر مردم مورد نظرسنجی اعتقاد داشتند پوتین در مورد مسایل جهانی درست تر عمل می کند و قابل اعتمادتر از ترامپ است. خود این مساله نشانگر این است که چقدر دنیا به ترامپ بی اعتماد هست. بر اساس بررسی موسسه پیو بیشتر دلیل بی اعتمادی مردم به ترامپ به دلیل خروج او از پیمان های بین المللی تجاری و همچنین خروج از معاهده پاریس بوده است.
جمع بندی
مجموعه‌ای از اشتباهات در سیاست خارجی آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم به مرور منجر به مخدوش شدن چهره سیاسی آمریکا در جهان شده است. جنگ ویتنام، افغانستان و عراق که همه مبتنی بر اشتباهات محاسباتی بوده، سال ها آمریکا را با هزینه های سرسام آور روبرو کرده، منجر به کشته شدن شمار زیادی از نظامیان و غیرنظامیان شده و در واقع، نتیجه مورد نظر را نیز به دنبال نداشته، ضربه مهلکی به اعتبار واشنگتن زده است. بعد از این اشتباهات، آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور پوپولیست و افراطی آمریکا، تیری خلاص بر پیکره آبروی آن کشور در نظام بین الملل بود. او با یکه تازی و بی توجهی به سازمان ملل و پیمان های بین المللی به جهان اثبات کرد که آمریکا شریک قابل اعتمادی در پیمان های بین المللی نبوده و نمی توان به آن تکیه کرد. البته، نباید این نکته را از نظر دور داشت که آمریکا هنوز شریکی مهم برای بسیاری از کشورهای جهان است، اما با توجه به اشتباهات پیشین، این مساله چندان عجیب نیست که حیثیت قبلی خود را نداشته باشد تا حدی که با خروجش از برجام نتواند سایر طرف ها را با خود همراه کند. نتیجه بی اعتمادی جهانی به واشنگتن این است که هیچ کشوری نمی تواند اقدامات متعاقب این کشور را تخمین و حدس بزند و به همین دلیل دست به اقداماتی پیش گیرانه خواهد زد. درست به همین دلیل کره شمالی از ترس پایگاه های نظامی آمریکا در کره جنوبی به منظور پیشگیری از اقدامات احتمالی آمریکا دست به تولید سلاح هسته ای برد.
منبع: شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی
نویسنده: آرین پورقدیری