بحران خاک

حسن روانشید - اصفهان امروز : قتی هفت سال پیش شبکه‌های اجتماعی مجازی خبر از فرونشست یک مزرعه بزرگ در استان فارس را دست‌به‌دست کردند که مالکش پس از دیدن آن با ایست قلبی روبرو شد کمتر کسی این حقیقت را باور می‌کرد تا زمانی که مسئولان علم خاک‌شناس فرونشست زمین‌های دشت ورامین را به‌عنوان یک حقیقت تلخ ابراز داشتند و امروز پس از مناطق خشک نوبت زمین‌های سرسبز شمال کشور است تا با فرونشست‌های مقطعی روبرو شوند. برداشت منابع آب استراتژیک و عمیق در این سال‌ها به‌واسطه چاه‌های با مجوز و یا بدون ضابطه دلیل بارز این اتفاق بزرگ و غیرقابل‌جبران است که پس‌ازآن با صدور خاک به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به بهای خرید قراضه‌های چینی این بحران ادامه یافت. نیم‌نگاهی به آسفالت کوچه و خیابان‌های شهر و همچنین ایجاد ترک و نشست بعضی از ساختمان‌های قدیمی با فونداسیون‌های ضعیف گویای حادثه بزرگی است که در انتظار مناطق تخلیه‌شده از منابع آب‌های زیرزمینی است. این اتفاق تازگی ندارد که در هر برهه از زمان به‌واسطه رکود نزولات آسمانی و عدم صرفه‌جویی در مصرف آب شاهد فرونشست زمین‌ها بوده‌ایم اما وسعت آن در این سال‌ها با نگرانی‌هایی روبروست که حاصل جفا به منابع ذخیره‌ای غیرقابل‌برداشت آب است. خشکسالی تنها یکی از معضلات حذف آب از چرخه زندگی کشاورزان است زیرا روی دیگر این سکه تخریب محیط‌زیست و فرونشست‌هایی است که می‌تواند غیرقابل‌جبران باشد. پاسخگویی پیرامون راهکار پیشگیری از وقوع این تنش تنها بخش‌های علمی دانشگاه‌های کشور هستند که باید بسیج گونه آستین‌های همت را بالا بزنند و علاج واقعه را قبل از وقوع به انجام برسانند و اگر اراده‌ای در دولت ایجاد شده است تا مرزها را برای آمدوشدهای اقتصادی تحت کنترل شدید قرار دهد، در این میان اجازه ندهد یک سانتی‌متر از خاک کشور به یغما برود. شاید غفلت در مصرف آب را بتوان با صرفه‌جویی و مدیریت بحران به حالت عادی برگرداند و اجازه داد چرخه اکوسیستم به کار خودش ادامه دهد اما فرونشست زمین را با پرداخت هیچ هزینه و تاوانی نمی‌شود جبران کرد. در حال حاضر هفت حوزه از کشور ازنظر خاک در مرحله بحران قرار گرفته است. شمال و جنوب بالاترین میزان انحطاط خاک کشاورزی را در ایران شاهد هستند. آمایش سرزمینی هنوز نتوانسته کمکی برای پیشگیری از میان رفتن خاک داشته باشد. بعد از فنا شدن یک سانتیمتر خاک هزار سال زمان نیاز دارد تا دوباره اصلاح‌شده و به حالت اولیه برگردد! اقلیم سرزمین ایران آنقدر وضعیت مناسبی ندارد که بتواند خاک از بین رفته را به‌خودی‌خود اصلاح کند. تهیه و واردکردن آن‌هم از دیگر سرزمین‌ها مشکلات خود را دارد چون اولاً هر خاکی مربوط به اکوسیستم منطقه خود می‌باشد و اگر هم مسئولان چنین قصدی داشته باشند دریافت آن از دیگر کشورها با چالش‌های اجتماعی خود روبرو خواهد شد. بنابراین معضل فرونشست زمین را می‌توان به دید یک تنش نگریست و اجازه نداد این اتفاق تأسف‌بار برای سرزمین ایران به وجود آید. یکی از لذت‌های روحی انسان تفکر در این است که از خاک برآمده و به آن بازمی‌گردد پس چه‌بهتر که بیشتر به فکر عنصرهای محیطی همچون آب‌وخاک باشیم درحالی‌که با نهایت تأسف مطلع شده‌ایم میانگین فرسایش در هر متر برای هر سال ۱۵ تن برآورد شده است.

ادامه دارد