کاخ سرهنگ، موزه‌ای پشت دیوارهای سیمانی شهر

آدرس در یک جمله نیم‌بند خلاصه می‌شود «خیابان چهارباغ پایین، کوچه شماره 16». چهارراه تختی را پشت سر می‌گذارم و حالا دقیقاً در خیابان چهارباغ پایین هستم؛ زمستان است؛ اما درخت‌های این خیابان همچنان جلوه‌ای پاییزی به شهر داده‌اند و مغازه‌هایی که دو طرف خیابان را به احاطه خود درآورده‌اند، فکر می‌کنم پشت ظاهر به نسبت امروزی این مغازه‌ها و ویترین‌های بعضاً غربی قرار است سفر کنم حداقل به 300 سال قبل ؛ قرار است روح زندگی را در آجر به آجر یک‌خانه لمس کنم. اگر کسی آشنا به اصفهان و قدمت آن نباشد بدون شک تصورش را هم نخواهد کرد که پشت پوسته نه‌چندان زیبای این خیابان‌های شلوغ، کوچه‌پس‌کوچه‌ها هدایتشان می‌کند به قلب تاریخ و تمدنی کهن که شاید همانند آن را تابه‌حال ندیده باشند. کوچه‌ها را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارم تا به کوچه شماره 16 می‌رسم. با نگاهی دم‌دستی تا انتهای کوچه را برانداز می‌کنم، راهم را تا انتهای کوچه ادامه می‌دهم و با خودم فکر می‌کنم کوچه‌های تودرتو شهر میراث‌دار هزاران وقایع تاریخی هستند که هرکدام می‌تواند داستانی متفاوت و جذاب برای گفتن داشته باشند. پرسه زنان که در این کوچه‌ها قدم بزنید در دل دیوارهای بلند خاکی رنگ، به درهای کوچک چوبی برخواهی خورد که تقریباً غیرممکن است بتوانی آنچه در پشتشان پنهان شده را پیش‌بینی کنی. حالا در انتهای کوچه دوراهی را به سمت چپ می‌پیچم و به خانه‌ای با پلاک رمزآلود 2+11 می‌رسم، سر در خانه نوشته شده است «خانه سرهنگ» مثل اینکه به مقصد رسیده‌ام. پله‌های با ارتفاع نسبتاً عمیق را که پایین بیایید دالان باریک و نیمه تاریک شما را به یک حیاط بزرگ و وسیع هدایت می‌کند حیاطی که دورتادور آن را فضاهای مختلفی پرکرده و یک‌خانه ایرانی را شکل داده است.

جایی خوانده بودم معمارهای سنتی تمام هم‌وغمشان معطوف به داخل خانه است و نمای خانه چندان اهمیتی برایشان ندارد. برای آنها متنوع‌ترین و پرکارترین قسمت خانه اندرونی است تا ساکنان خانه احساس خستگی و تکرار نکنند. حیاط اندرونی هیچ راهی به جز راهروی ورودی ندارد که آن هم پیچ‌وتاب می‌خورد تا ساکنان خانه از چشم نامحرم دور نگه داشته شوند و امروز تمام این توصیف‌ها را می‌توانم در عمارت سرهنگ درست و بدون اغراق ببینم. برایمان می‌گویند که حیاط بزرگ این خانه به گونه طراحی شده تا از بهترین جهت تابش نور خورشید استفاده شود، از بادهای نامناسب و توفان‌های منطقه‌ای در امان باشند و رو به سمت بادهای مطبوع داشته باشند. شاهکاری منحصربه‌فرد از معماری مردمانی که غیرقابل‌پیش‌بینی هستند. اتاق‌های خانه سرهنگ را با اتاق‌های خانه‌های امروزی که مقایسه کنید تفاوت زیادی را شاهد خواهید بود، نقاشی‌های روی دیوارها و گچ‌کاری‌های توی اتاق و رنگ و نقش شیشه‌های رنگی و چوب همه‌وهمه حال خوب را برایت به ارمغان می‌آورد. حالا می‌خواهیم کمی از قدمت و تاریخ کاخ سرهنگ بدانیم به سراغ رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان می‌رویم و علیرضا مساح می‌گوید: کاخ سرهنگ متعلق به دوران قاجاریه با تزئیناتی پرتکرار، بسیار زیبا و چشم‌نواز است. تزئینات کم‌نظیر و بسیار زیبایی در حیاط‌ها و اتاق‌های این کاخ از دوران قاجار به چشم می‌خورد. امروز این بنای تاریخی، به همت بخش خصوصی به هتل تبدیل شده و به شکل یک اقامتگاه سنتی با ۱۳ اتاق درآمده است. این خلاصه‌ترین توصیف برای خانه سرهنگ است خانه‌ای که باید در آن حضور داشت تا عمق زیبایی و هنر معماری را در آن مشاهده کرد. شاید روزی برسد که بتوانیم به معماری‌های گذشته بازگردیم و از قوطی‌هایی که نام خانه بر خود گرفته‌اند فاصله بگیریم.
بازدید از کاخ سرهنگ اصفهان توسط اداره گردشگری شهرداری اصفهان ویژه خبرنگاران یکی از بازدیدها در سلسله برنامه‌های رویداد گردشگری است که از محله دردشت آغاز شده است.