یادداشتی درباره خلأ آثار ماندگار معماری معاصر در پایتخت تاریخی ایران
اصفهان، بی‌معمار؟
اصفهان امروز: وقتی از معماری اصفهان سخن می‌گوییم، بی‌درنگ تصاویری از میدان نقش‌جهان، مسجد شیخ لطف‌الله یا پل خواجو در ذهن نقش می‌بندد؛ آثاری که نه‌تنها یادگار تاریخ‌اند، بلکه همچون نشان‌های تمدنی، به‌تنهایی گویای شکوه یک شهر هستند. اما اگر از خود بپرسیم در دهه‌های اخیر چه بنای تازه‌ای در اصفهان ساخته شده که بتواند در حافظه جمعی آینده بماند، سکوت، پاسخ غالب خواهد بود.
معماری معاصر، صدایی که در اصفهان گم شد
با گذشت بیش از یک قرن از تجربه مدرنیزاسیون در ایران، معماری معاصر در بسیاری از شهرها توانسته آثاری شاخص خلق کند؛ از خانه اپرای تهران تا برج میلاد و مجموعه‌های فرهنگی شیراز. اما در اصفهان، که زمانی مهد تلفیق سنت و نوآوری بود، هنوز یک نماد تازه برای قرن جدید خلق نشده است. گویی شهر، با همه افتخارات گذشته، در بازآفرینی هویت خود برای آینده ناتوان مانده.
نگاهی به جوایز معماری؛ سهم اصفهان کجاست؟
در نگاهی به جوایز معتبر معماری ایران و منطقه در یک دهه گذشته – از جایزه معمار تا آرکیتایزر و جایزه جهانی آقاخان – نام اصفهان کمتر دیده می‌شود. در حالی‌که معماران جوان و خلاق بسیاری در این شهر فعالیت می‌کنند، بستر حمایت از پروژه‌های جسورانه، متفاوت و مفهومی در آن وجود ندارد. استانداردهای صدور مجوز، نگاه عمرانی به معماری، و غلبه سلیقه بر فرآیندهای داوری، از جمله موانعی هستند که اجازه ظهور آثار برجسته را نمی‌دهند.
معماری ماندگار؛ فراتر از زیبایی بصری
ساختمان ماندگار صرفاً بنایی زیبا یا بزرگ نیست؛ باید پیامی تازه داشته باشد، گفت‌وگویی میان گذشته و آینده برقرار کند و نیازهای نسل امروز را با زبان فرم و فضا پاسخ دهد. متأسفانه بسیاری از پروژه‌های شهری اصفهان در سال‌های اخیر یا بازتولید کلیشه‌های گذشته‌اند یا نمونه‌هایی کم‌رمق از معماری وارداتی.
رسالت تاریخی معماران و مدیران شهری
اصفهان، بیش از هر شهر دیگری در ایران، شایسته آن است که معماری امروز آن نیز به حافظه آینده بپیوندد. این نیازمند جسارت مدیران در حمایت از ایده‌های متفاوت، حضور هیئت‌های داوری مستقل در پروژه‌های بزرگ، و از همه مهم‌تر، میدان‌دادن به معمارانی‌ست که دغدغه گفت‌وگو با هویت ایرانی-اسلامی دارند، نه صرفاً تقلید از آن.
اگر اصفهان بخواهد در قرن بیست‌ویکم نیز «نصف جهان» باقی بماند، باید از امروز به فکر بنایی باشد که نسل آینده آن را نشان دهد و بگوید: این، معماری زمانه ماست.