حمایت از بیماران سرطانی در یک اکوسیستم واحد

سمپوزیوم «مراقبت‌های حمایتی و تسکینی« به همت موسسه نیکوکاری کنترل سرطان ایرانیان «مکسا» در تالار زیتون دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برگزار شد.

در این سمپوزیوم دکتر محمد جهانگیری، مدیرعامل مکسا گفت: باید بدانیم در جامعه چه اقداماتی باید انجام دهیم؟ مکسا امسال پانزدهمین سال فعالیت خود را می‌گذارند و تا کنون به 40 هزار بیمار مبتلا به سرطان خدمات ارائه داده است.

جهانگیری گفت: قطعا یک بیمار مبتلا به سرطان اگر از ابتدا حمایت نشود و حتی قبل از ابتلا، همین مسیر سخت اتفاق می‌افتد.حتی در سیستم‌ها نمی‌توان حمایت جامع را داشته باشیم در حالیکه باید یک اکوسیستم داشته باشیم تا بحث انسانیت و محیط زیست و اکولوژیک و مدیریت و منابع و .... در کنار هم قرار بگیرند و همانند نخ تسبیح کنار هم باشند و هر لحظه می‌توانند از این اکوسیستم بهره‌مند شوند.

او ادامه داد: دومین بحث، کرامت است؛ باید توجه کنیم بلای سرطان بر سر فرد و خانواده‌ای نازل شده و این سیستم نیاز به کمک دارد چرا از یک طرف سرطان با رشد 15 درصد در سال مواجه است و از طرف دیگر عدم ساپورت و حمایت و تولید و نبود زیرساخت‌ها بر کیفیت شرایط درمان بیماران سرطانی تاثیر می‌گذارد بنابراین ما در این حوزه، مراقبت‌های تسکینی سیستم مدیریت جامع را تعریف کردیم.

مدیرعامل مکسا گفت: در بیمارستان شهید بهشتی قم، متخصصین مکسا مستقر شده‌اند. آنها اول از همه، در کنار بیمار هستند ما به نوعی از سطح یک شروع کردیم. این کارها انجام شده پروتکل وزارت بهداشت انجام شده بود. 

بیش از 200 خانم و آقایی که سرطان داشتند وقتی به این بیمارستان آمدند رها شده بودند بیماران درگیر آزمایشات و جواب و پزشک بودند اما بعد از استقرار مکسا ما وضعیت بیماران را یکپارچه کردیم و پزشک مراقب می‌فرستند و کنار بیمار مبتلا به سرطان  مددکار، مشاور، روانشناس، پرستار و ... قرار می‌گیرند و تمام پروسه درمان بیمار توسط این گروه و متخصص طب تسکینی انجام می‌شود.

دکتر جهانگیری با بیان اینکه در این بیمارستان بیماران با تعرفه دولتی و .... اصولی درمان خود را طی می‌کنند خاطرنشان کرد: بیمارانی که تحت نظر متخصصین طب تسکینی هستند 24 ساعته تحت پیگیری  و حمایت هستند. این مدل توسط همکاران ما در دانشگاه علوم پزشکی انجام شده نه مکسا.

او افزود: امروز اگر می خواهیم مدیریتی را برای بیماران داشته باشیم نباید تنها از منظر خود نگاه کنیم و اولا چراغ روشن کنیم با هم صحبت کنیم در مورد طب تسکینی و بهترین تصمیم را لحاظ کنیم. 

مکسا قرار نیست همه بیماران را درمان کند اگرچه در درمان مداخله می کند. درمان با آنکولوژیست و جراح و .... است و مکسا وارد این حوزه درمان نمی‌شود، اما می‌تواند کنار بیمار باشد و نه تنها مکسا بلکه تمام سیستم‌های مراقبتی و تسکینی باید ورود پیدا کنند.

مدیرعامل مکسا با اشاره به اینکه امروز خداوند راه‌هایی را برای همه ما جهت التیام درد بندگان خود باز کرده است، افزود: شفا و پیگیری را در دستان ما قرار داده است و این را باید با تشویق و به دور از منیت به سیستم تبدیل شویم تا بتوانیم این اراده خدا را عملی کنیم؛ دوم اینکه این توفیقی است که به جمع‌ها داده می‌شود و مهمترین رکن موضوع این است که علم و عمل با اخلاص انجام شود؛ ما آمده‌ایم که کار غیرعلمی انجام ندهیم در این راستا با 11 دانشگاه تفاهم‌نامه داریم وظایف دانشگاه را بر  پایه‌های علمی و مطالعات بین‌المللی را انجام می‌دهیم که به این اکوسیستم می‌گوییم.

مدیریت جامع سرطان مبتنی بر 4 اصل است

دکتر پونه پیرجانی، مدیر مراقبت های حمایتی و تسکینی بیمارستان شریعتی تهران با بیان اینکه مدیریت جامع سرطان مبتنی بر 4 اصل پیشگیری، تشخیص بهنگام، تشخیص و درمان و مراقبت‌های حمایتی و تسکینی است گفت: تحقیقات نشان می‌دهد اگر مراقبت‌های حمایتی و تسکینی به موقع و از شروع تشخیص ابتلا به سرطان برای بیمار آغاز شود طی مدت 4 تا 6 ماه بیمار و خانواده آن دچار سر درگمی نمی‌شوند و مشکلات آنها نیز کمتر می‌شود.

پونه پیرجانی افزود: شروع به موقع مراقبت‌های حمایتی و تسکینی علاوه بر افزایش کیفیت زندگی بیمار و خانواده آن، موجب افزایش کمیت زندگی بیمار نیز می‌شود.  او گفت: سرطان، بیماری پیچیده‌ای است به نحوی که فرد مبتلا به سرطان و خانواده او دچار پیچیدگی‌هایی می‌شود؛ بنابراین ادغام مراقبت‌های حمایتی و تسکینی در سرطان و همچنین بیماری‌های مزمن برای بیمار و خانواده‌ها آنها بسیار مهم است.

بی‌تحرکی عامل بروز 3 بیماری سرطان، دیابت و بیماری قلبی و عروقی است

مدیر گروه پزشکی ورزشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: فردی که کمتر از 90 دقیقه در هفته فعالیت داشته باشد بی‌تحرک محسوب می‌شود و تحقیقات نشان می‌دهد بی‌تحرکی عامل بروز 3 بیماری سرطان، دیابت و بیماری قلبی و عروقی است. دکتر علی مظاهری‌نژاد افزود: مطالعات نشان می‌دهد ورزش کردن می‌تواند خطر ابتلا به 9 سرطان مانند مثانه، معده، روده بزرگ، سینه و سرطان کلیه را حدود 20 درصد کاهش دهد.   او با بیان این که 10 درصد عامل بروز بیماری سرطان و 9 درصد مرگ‌های ناشی از سرطان بر اثر بی‌تحرکی است گفت: تحقیقات نشان می‌دهد نیمی از مرگ و میرهای بیماران مبتلا به سرطان به علت سرطان نیست بلکه به علت بیماری‌های ناشی از ابتلا به سرطان است و با ورزش کردن می‌توان ابتلا به آن بیماری ها را کاهش داد و فعالیت فیزیکی در افراد مبتلا به سرطان علاوه بر افزایش طول عمر، زندگی بهتری نیز خواهند داشت. مدیر گروه پزشکی ورزشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: خستگی در بیماران مبتلا به سرطان عوامل متعددی دارد و ورزش هوازی می‌تواند میزان خستگی و اضطراب را در این دسته از بیماران کاهش دهد و توصیه می‌شود بیماران مبتلا به سرطان در هفته 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط و یا 2 روز در هفته ورزش قدرتی انجام دهند.

مظاهری‌نژاد گفت: فردی که دچار فشار خون بسیار بالا و غیرکنترل است، فردی که نارسایی دریچه قلب دارد، فردی که به تازگی سکته کرده است، شخصی که دیابت کنترل نشده دارند و میزان قند خون ناشتا آن 250 است و همچنین فردی که تب دارد توصیه می‌شود تا زمانی که بیماری آنها کنترل نشده است ورزش نکنند چون بیماری آنها تشدید می شود.

تخصصی ترین بخش مراقبت‌های تسکینی سیر بیماران سرطانی است

در مبحث مرگ بیماران مبتلا به سرطان دکتر میلاد قلی زاده پزشک مراقبت های حمایتی و تسکینی و دبیر کمیته پزشکی مکسا تهران گفت: بیماری‌های مختلف، مسیرهای مختلفی را دارند و اگر سرطان باشد بیمار تا یک جایی یک سیر قابل قبولی را دارد اما از یک جایی که بیماری پیشرفته و متاستاز شده افول بیمار شروع می‌شود و این شش ماه آخر بیمار است و در نهایت هفته‌های اخر حیات بیمار است که یک سری تغییرات برگشت‌ناپذیر در بیمار اتفاق می افتد که روز به روز به مرگ نزدیک می‌شود. هفته‌های قبل از مرگ یک سری اتفاقات در بیمار رخ می‌دهد اول اشتها مریض از بین می‌رود دوم افت سطح هشیاری دارد سوم تنگی نفس، چهارم افت میزان عملکرد که در نهایت فاز احتضار است که ساعات آخر بیمار است. قلی زاده افزود: در این قسمت که تخصصی‌ترین بخش مراقبت‌های تسکینی سیر بیماران مبتلا به سرطان  است در این فضا چالش‌هایی وجود دارد. یک  مدیریت کردن شرایط بیمار در این روزهاست بخش دوم توجه به موارد معنوی بیمار است و ترسی از آن دنیا دارد و استرس‌های روانی وجود دارد . او ادامه داد: برخی دوست دارند کنار اعضای خانواده و در منزل باشند برخی دوست دارند در بیمارستان بستری شوند و تحت مراقبت های درمانی باشند و برخی دیگر می گویند حتی اگر یک دقیقه هم زنده بمانم حاضرم بروم آی سیو. ما در سه حالت بر حسب علاقه مریض و مراقبین آنها احترام می گذاریم. در نتیجه باید ما این شرایط را تشخیص دهیم و به خواسته او توجه کنیم به مسائل شخصی بیمار را کنترل کنیم و سعی کنیم اطلاعات لازم را به خانواده بیمار بگوییم و از لحاظ احساسی و معنوی آنها را ساپورت کنیم. دبیر کمیته پزشکی مکسا تهران گفت: در نهایت باعث می‌شود فرایندی را تدوین کنیم و این فرایند در مکسا در مراقبت‌های پایان حیات تدوین شده است. در این شرایط پزشک قوه تشخیصی و شناسایی باید داشته باشد؛ دوم، مرحله چطور شرایط را به بیمار و خانواده منتقل کنند؛ سومین، مورد تصمیم گیری درمانی است. چهارم، بحث مراقبت‌های فنی خانواده است. آخرین مورد اعلام جزئیات درمان در روزهای آخر است تا مریض زجر نکشد و کرامت او از بین نرود.

بخش روانشناسی باید وارد حوزه درمان بیماری‌های مختلف ازجمله سرطان شود

دکتر مجتبی دهقان- دکتری روانشناسی سلامت و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دبیر کمیته روانشناسی مکسا تهران نیز در این نشست گفت: طی سال‌های گذشته در ایران به این باور رسیده‌اند که بخش روانشناسی و مددکاری وارد حوزه درمان بیماری‌های مختلف از جمله سرطان شود و از مسئولان مکسا در این باره تشکر می کنم. دهقان با بیان اینکه بخشی از مسائل روانشناسی مربوط به بیمار و بخشی هم مربوط به خانواده اوست افزود: پریشانی روانشناختی جنبه‌های مختلفی دارد به نظر می‌آید سازگاری روانی با شرایط بیماری تا 64 درصد تا تغییرات و سطح رنج کشیدن بیمار را کنترل می‌کند. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران خاطرنشان کرد: افراد دچار پریشانی می‌شوند. بخشی مربوط به درون فرد است و مربوط به هیجانات دردناکی است که به سراغ افراد می‌آید و بیمار دچار خشم نسبت به همه چیز می شود و دچار پرخاشگری می‌شود و حتی به خانواده و کادر درمان پرخاشگری می‌کند. یا احساس تنهایی، احساس گناه، احساس ترس می کنند و رنج بیماران متفاوت است. ترس از فوت شدن و .... خشم، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرایی مرگ که به روش‌های گوناگون است. ممکن است بیماری به پذیرش برسد و ممکن است به پذیرش نرسد. دکتر مجتبی دهقان  افزود: آدم‌ها وقتی با یک سوگ و فقدانی مواجه می شوند باید آن را پذیرند و تجربه کنند. در ابتدا انکار می‌کنیم، بعد برون‌ریزی می‌کنیم و بعد فرد باید شیوه جدیدی را بعد از دست دادن عزیزش یاد بگیرد. در این شرایط کادر درمان باید کنار بیمار و بعد همراهان خانواده بیمار باشند.

مکسا مراقبت در منزل را اضافه کرده است

محمدسجاد زارع- مدیر آموزش و پژوهش مکسا اصفهان نیز در این همایش گفت: ما آنچه بررسی می‌کنیم که مردم دوست دارند کجا بمیرند ما در ایران اگر مکسا را حذف کنیم تنها جایی که برای بیماران هست فقط آی سیو و سی سی یو است ولی مکسا آمده مراقبت در منزل را اضافه کرده است و یکی از اهداف مهم خدمات طب حمایتی و تسکینی برای بیمار این فرصت را فراهم می‌کند آنجایی که دوست دارد فوت کند. زارع افزود: ایرانی‌ها دوست دارند کجا بمیرند؟ 75 درصد بیماران دوست دارند در خانه کنار عزیزانشان بمیرند و 25 درصد ترجیح می دهند در بیمارستان فوت کنند.ما در مکسا چه کردیم؟ اطلاعات 4083 بیمار را گرفتیم و از بین آنها حدود 2 هزار نفر بررسی کردیم و دیدیم که نصف بیماران در منزل و نصف دیگر در بیمارستان فوت می‌کنند. مدیر آموزش و پژوهش مکسا اصفهان ادامه داد: کدام یک از این موارد با مرگ بیماران مبتلا به سرطان می‌تواند مرتبط باشد؟ محل زندگی، سن بیمار، تعداد ویزیت،آیتم‌های تماس با بیمار در دو هفته پایانی و ... در تعیین محل مرگ بیماران مبتلا به سرطان موثر است.

یکی از پرچالش‌ترین مداخلات در درمان های دارویی است

محمدرضا شعربافچی زاده، روانپرشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همچنین معاون فنی مکسا نفر بعدی بود که در این گردهمایی سخنرانی کرد و گفت: همکاری و مدیریت مختلف در چند بخش  مختلف را باید با هم در نظر  بگیریم و مباحث اختلالات تفکر با بیماران و مباحث روان تنی و روانشناختی و مدل‌های مختلف مواجه هستیم از سوی دیگر با طب آنکولوژی مواجه هستیم که یکی از پرچالش‌ترین مداخلات در درمان‌های دارویی است و در نهایت با بیمارانی روبه‌رو هستیم که با مراقب تسکینی مواجه هستند و ممکن است درمان نتیجه‌بخش نباشد یا عوارضی داشته باشند که مراقبت را ضروری می‌کند. شعربافچی زاده افزود: ما ناچاریم از ابتدا مراقبت های تسکینی را شروع کنیم و 70 درصد بیماران مبتلا به سرطان دوره‌های از افسردگی و کج خلقی را دارند که 30 تا 40 درصد موارد بروز می کند و شایع‌ترین علائم جسمانی و روانی که بیماران مبتلا به سرطان تجربه می‌کنند علایم روانشناختی است و بعد جسمانی است. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و همچنین معاون فنی مکسا  خاطرنشان کرد: در زمینه طب روان تنی یک ارتباطی بین وضعیت روانشناختی و جسمانی قایل هستیم و باید دید شرایط روانی بیمار چقدر بر روی جسم او تاثیرگذار است و برعکس. یک چالش مهم داستان استرس و سرطان است. در طب روان تنی: ما قرار است طول عمر را زیاد کنیم و کیفیت زندگی را بالا ببریم.

حوزه معنویت اثر مستقیم بر زندگی بیماران دارد

روح الله موسوی‌زاده-عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان محقق و کارشناس سلامت معنوی نیز در این نشست گفت: حوزه معنویت بخش مهمی از بیمار مبتلا به سرطان است و اثر مستقیم بر زندگی بیماران دارد و این موضوع کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد نیازهای معنوی بیماران را باید دید و پروتکل‌هایی که برای آنها باید در نظر گرفت چه مواردی است؟ عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان افزود: انواع رویکردهای معنوی در حوزه درمانی است این حوزه کاملا تخصصی است و ارزیابی از بیمار دقیق است و چگونه با او حرف بزنیم و چگونه مداخله کنیم. رویکردهای کرامت درمانی، درمانی وجودی، واقعیت درمانی، درمان با حوزه نیایش و رویکردهای عرفانی دارد. حوزه معنویت اثر مستقیم ارتباط بیمار با پزشک دارد و در پذیریش بیمار نسبت به بیماری موثر است. روح‌الله موسوی زاده در پایان گفت: براساس نیازی که بیمار به ما منتقل می‌کند ما رویکرد معنوی خود را پیاده می‌کنیم و متناسب با آن وارد رسته‌های ارائه می‌شویم. مبنایی برای شرایط سخت بیمار پاسخ‌هایی است که مراقب معنوی به بیمار می‌دهد.