حمام شیخ بهایی به موزه تبدیل می شود

بازدید از گرمابه‌های تاریخی، گشت‌وگذاری در تاریخ و فرهنگ یک شهر است و در میان این جاذبه‌های تاریخی در اصفهان، حمام شیخ بهایی یکی از شاخص‌ترین آن‌ها است که از عصر صفویه به یادگار مانده است.

به گزارش ایمنا، دوران رفتن به گرمابه‌ها و سنت دلاکی و مُشت و مال به خاطره ها پیوسته است، گرمابه ها دیگر رونق گذشته را ندارند و حتی بسیاری از این حمام‌ها، فراموش و یا تخریب شده و در مواردی به موزه های مردم شناسی و گاه به محلی برای طبخ غذا و قُل‌قُل قلیان تبدیل شده اند.

حمام شیخ بهایی درخیابان عبدالرزاق و کوچه شیخ بهایی واقع است و اگرچه از آمد و شدهای قدیم برای رفتن به این گرمابه خبری نیست اما این حمام تاریخی هنوز هم یکی از بناهایی است که درست در فاصله میان مسجد جامع و هارونیه در بازار کهنه و در نزدیکی بُقعه معروف به «درب امام»، جایگاه ویژه ای دارد.

حمام شیخ بهایی یکی از حمام هایی است که بخشی از مرمت آن توسط اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان انجام شده و موضوع مرمت کامل و هم‌چنین تغییر کاربری آن برای سال جدید در دستور کار این اداره‌ قرارگرفته است.

یک واقعیت تلخ

اصغر شجره طوبی رئیس اتحادیه آرایشگری های مردانه و گرمابه داران استان اصفهان می گوید: گرمابه هایی که اکنون در اصفهان وجود دارند یا مخروبه شده اند و یا خزینه های آن ها برداشته شده و تنها با چند دوش خصوصی کار می کنند.

وی افزاید: این گرمابه ها وسعت زیادی دارند و وارثان نیز با توجه به عدم درآمدزایی در این بناها و هزینه های آب و برق و گاز، ادامۀ فعالیت آن ها را به‌صرفه نمی دانند و حتی بسیاری از این گرمابه‌داران از شغل گرمابه و دلاکی بدشان می آید و نمی خواهند آن را ادامه دهند و این یک واقعیت تلخ است.

شجره طوبی تأکید می کند: برخی از گرمابه داران اصفهان می خواهند گرمابه‌شان را بروز کنند یعنی طرح های جدید مانند ایجاد کافی شاپ و سالن آرایشگاه در گرمابه را ارائه کرده اند یا اینکه آب درمانی زیرنظر پزشک در این گرمابه ها انجام شود که ما نیز از این طرح ها استقبال می کنیم و برای آنها پروانۀ مجدد صادر می کنیم تا این صنف دوباره رونق بگیرد.

ایدۀ اولیه، موزه شیخ بهایی است

فریدون الهیاری مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه موضوع حفظ حمام های تاریخی ایران، ازجمله مواردی است که اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان نیز به آن توجه خاصی دارد، می گوید: اولین ایده برای احیا و تغییر کاربری حمام شیخ بهایی، واگذاری آن به بخش خصوصی بود که البته بخش خصوصی نیز به این موضوع ورود پیدا کرد، اما بر اساسآخرین تصمیم شورای فنی سازمان میراث فرهنگی، با حضور سرمایه گذار خصوصی مخالفت شد و به این ترتیب احیای حمام شیخ بهایی به صورت کامل توسط سازمان میراث فرهنگی انجام می شود .

وی ادامه می دهد: بخشی از مرمت های استحکام بخشی و بام حمام شیخ بهایی توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان انجام شده است و با توجه به تصمیم شورای فنی سازمان، مرمت های جزئی نیز توسط این اداره انجام خواهدشد.

الهیاری تصریح می کند: در ابتدا این موضوع مطرح شد که اگر قرار است حمام شیخ بهایی واگذار شود باید از سرمایه گذار استفاده کرد، ضمن اینکه طرح های سرمایه گذار نیز طرح های فرهنگی بود، اما به دلیل اینکه در مورد میراث فرهنگی، آثار نفیس‌ به لحاظ حاکمیتی باید در اختیار سازمان میراث فرهنگی باشد بنابراین درمورد حمام شیخ بهایی نیز این بحث بود که حتی اگر این حمام از نظر کالبدی و معماری خیلی خاص نباشد و مشابه این بنا نیز به بخش خصوصی واگذار شده باشد اما چون این حمام به نام شیخ بهایی است بنابراین شأنیت این بنا، خاص است و باید در اختیار خود سازمان باشد .

وی می افزاید: حمام شیخ بهایی ازیک‌طرف با توجه به اهمیت نام شیخ بهایی و ازسوی دیگر به دلیل ویژه بودن داستان چگونگی گرم شدن این حمام، یکی از بناهای مهم در اصفهان بشمار می رود و برای این بنا باید کاربری متناسب با شخصیت شیخ بهایی را درنظر گرفت.

الهیاری می گوید: ایدۀ اولیه برای تعیین کاربری این حمام، موزه شیخ بهایی است ولی باید محتوای آن تعریف شود ، ضمن اینکه در اعتبارات نیز پیش بینی شده که موضوع مرمت و احیای کامل این حمام و تغییر کاربری آن در سال جدید انجام شود.

جریان‌سازی در مرمت بناهای تاریخی

بهنام پدرام عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان با تاکید بر موضوع جریان سازی برای مشارکت مردم در تکمیل مرمت و تغییر کاربری حمام شیخ بهایی به منظور احیای مجدد آن، اظهار می کند: قبل از تغییر کاربری هر بنای تاریخی باید اندیشه کرد، باید شرایط را بررسی کرد تا مرمت و تغییر کاربری بنا متناسب با فضا و نیازهای مردم یک محله تعریف شود و پایدار بماند.

وی ادامه می دهد: در تغییر کاربری حمام باید افرادی که در آن فضا قرار می گیرند حس و حال فضای اولیه اثر را درک کنند و متوجه شوند که مکان فعلی چه اثری بوده است، مانند آنچه در حمام علیقلی آقا به بهترین شکل اتفاق افتاده و یا حمام وزیر که به کانون پرورشی فکری تبدیل شد ولی متأسفانه سیستم تأسیساتی این فضا نتوانست رطوبت محیط را کنترل کند.

پدرام می گوید: وقتی حمام باتوجه به رویکرد اقتصادی به رستوران تبدیل می شود چون باید شرایط یک رستوران در آن فراهم شود بنابراین دخل و تصرف های زیادی در فضا انجام می شود.

وی با بیان اینکه حمام شیخ بهایی یکی از بناهای مهم اصفهان است، تصریح می کند: این حمام می تواند نه تنها به عنوان موزه بلکه می تواند با یک تغییر کاربری شایسته به یک مرکز مطالعاتی شخصیت و آثار شیخ بهایی تبدیل شود ، کجا می تواند بهتر از اصفهان و بهتر از این اثر می تواند پاسخگوی این نیاز شهر و جامعه اصفهان را برطرف کند! اما وقتی بودجه وجود نباشد و یک اثر رها می شود، مسیر زوال را طی می کند.

پدرام می افزاید: باید بخش های خصوصی فعال شوند، مردم باید خودشان جریانی را راه اندازی کنند و برای مرمت و تغییر کاربری بناهای تاریخی بودجه فراهم کنند ، امروزه این امکان از طریق سیستم های خبررسانی نوین به راحتی فراهم است که افراد به هم بپیوندند و سازه ای را از وضعیت فعلی خارج کنند، بنابراین نباید منتظر ماند تا بودجه های دولتی فراهم شود بلکه عزم ملی و حمایت سازمان های مردم نهاد اصفهان تنها راهی است که می توان بناها را مرمت کرده و تغییر کاربری داد.

معرفی علامه شیخ بهایی

عبدالله جبل عاملی مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه اصل اول در مرمت معماری در مرمت معماری، حفظ کلیه نشانه های تاریخی و گذشتۀ بنای تاریخی است، می گوید: درباره مرمت حمام شیخ بهایی در درجه اول باید تمام بخش های تاریخی موجود در این حمام حفظ شود اما افزوده ها و در واقع دخالت هایی نیز در زمان های بعد در این بنا انجام شده که باید پاکسازی سبکی صورت گیرد.

وی ادامه می دهد: درمورد تغییر کاربری حمام شیخ بهایی باید به معرفی علامه شیخ بهایی و آثارش در این حمام توجه کرد ، هم‌چنین می توان همایش هایی را نیز به منظور آشنایی با شخصیت وی در این حمام برگزار کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان ادامه می دهد: آشنایی با داستان گرم شدن این حمام با استفاده از یک شمعموضوع دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد، به این منظور می توان در این مکان نمایشگاهی ایجاد کرد و با استفاده از ماکت هایی با مقیاس کوچک‌تر، چگونگی مضوع گرم شدن این حمام را نشان داد چراکه به صورت تئوری کسی نمی تواند این موضوع را درک کند.

به گزارش ایمنا ، بدون تردید حمام شیخ بهایی یکی از آثار فاخر اصفهان است که تکمیل مرمت و تغییر کاربری هوشمندانۀ آن با رویکرد معرفی جنبه های مختلف زندگی و آثار شیخ بهایی و هم‌چنین توجه به شیوۀ گرم شدن آن، می تواند حیات مجدد این بنای تاریخی را فراهم کرده و شخصیت شیخ بهایی نیز بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.