سناریوی تخریب آثار تاریخی گلپایگان به فقستان رسید

بار دیگر تخریب آثار تاریخی در گوشه ای از یک روستا و در دل تاریخ کهن، آن هم به بهانه توسعه روستا در روز روشن در سکوتی مرگ بار انجام شد.
به گزارش ایمنا، فقستان از آبادی های بسیار زیبا است که در دهستانی کنار رودخانه و در بخش مرکزی شهرستان گلپایگان واقع شده است. بیشتر ساختمان ها قدیمی، و با مصالح خشت و گل بنا شده و بام خانه ها کاه گل بوده و عرض دیوارها از یک متر نیز بیشتر است.
قلعه یا کاروانسرای فقستان در این روستای قرار دارد. این بنای ارزشمند مأمن کاروانیان جاده ابریشم بوده و در زمان ناامنی دژی مستحکم در برابر دشمنان برای محافظت از جان و مال مردم بوده است. این قلعه در مردادماه سال ۹۷ توسط دهیار فقستان به منظور تعریض جاده و نوسازی روستا تخریب شد.
حمید رضا قربانی، پژوهشگر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نویسنده کتاب ویرانه های دروازه غربی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا می گوید: قلعه یا کاروانسرای فقستان به مساحت حدود ۱۰۰۰ متر مربع در دو طبقه احداث شده بود و دارای چهار برج مخروطی شکل و دیوارهای قطور و بلند بود، در ورودی در ضلع جنوبی قلعه قرار داشت و ورودی یک هشتی بسیار زیبا بود و بر روی هشتی، شاه نشین در دو طبقه احداث شده.
وی ادامه می دهد: طبقه اول کاروانسرا مختص نگهداری چهارپایان، انبار علوفه، انبار لوازم کشاورزی و مطبخ و سرتاسر طبقه دوم، در چهار طرف بنا اتاق های متعدد و محل اسکان کاروانیان بوده است.
این کارشناس تصریح می کند: به منظور تعریض جاده، تلاش های زیادی برای تخریب قلعه صورت گرفت، از جمله هدایت آب زیر دیوار ضلع شرقی که نهر آب از کنار دیوار عبور می کرد البته این طرح با ممانعت سیدجلال که چند سالی در این قلعه به دامداری مشغول بود، ناکام ماند.
وی می افزاید: سرانجام این قلعه زیبا به همراه خانه تاریخی مجاور (خانه سالاری) در مردادماه سال ۹۷ توسط دهیار فقستان به منظور تعریض جاده و نوسازی روستا تخریب و خاک آن برای احداث فضای سبز تقاطع ملازجان صرف شد.
قربانی حمام تاریخی فقستان را از جمله دیگر آثار تاریخی می داند و می گوید: با هدف توسعه روستا، تخریب انجام شد و پارکی به جای آن احداث کردند.
وی ادامه می دهد: از دیگر آثاری که در معرض تخریب قرار دارند می توان به کبوترخانه ها، پل تاریخی فقستان و خانه رحمتی ها اشاره کرد.
قربانی با اشاره به تخریب آثار تاریخی ثبت شده گلپایگان از جمله حمام تاریخی و تپه لهرامش، اظهار می کند: بسیار تاسف بار است که آثار تاریخی که ثبت ملی شده اند توسط دستگاه های خدمات رسان در روز روشن تخریب شود.
پژوهشگر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه می دهد: اجرای طرح های عمرانی غیر کارشناسی در روستاها بخش عظیمی از زیرساخت های تاریخی، فرهنگی و گردشگری را به مشتی از خاک تبدیل کرده است.
طرح‌های هادی روستایی توجهی به حفظ آثار تاریخی و هویت روستا ندارد
وی با اشاره به طرح‌های هادی می گوید: تمرکز طرح‌های هادی روستایی عمدتاً بر روی تعریض معابر روستاها است و توجهی به حفظ آثار تاریخی و هویت روستا ندارد، این طرح، اطلاعاتی درباره تاریخچه روستا نداشته و آنچه را که ثبت شده به اشتباه اجرا کرده است و پس از تخریب بناهای قدیمی هیچ سازماندهی برای نمای بیرون ساختمان های تازه ساخت در نظر گرفته نشده و با ادامه این روند، معماری قدیمی و اصیل روستا جای خود را به ساخت و ساز ناهمگون و بی هویت می دهد.
قربانی احداث معابر هشت، 10 و 12 متری در بافت تاریخی روستاها را یک فاجعه عنوان می کند و می گوید: تعریض معابر روستایی با صرف بودجه های سنگین در حالی انجام می شود که جمعیت روستاها به دلیل خشکسالی های پی درپی و کاهش فرصت های اشتغال و عدم برنامه ریزی در مزیت های نسبی از جمله در حوزه گردشگری، روز به روز در حال کاهش است و این اقدام در واقع پرت منابع است.
وی خاطرنشان می کند: نداشتن مطالعه کافی و نیاز سنجی، توجه صرف بر روی رشد روستا و نداشتن توجه به توسعه پایدار روستایی، نبود نظارت کافی، نداشتن وجود بانک اطلاعاتی کامل از آثار تاریخی، بی سلیقگی و نداشتن اطلاعات کافی از سوی دهیاران، در طرح هایی همچون طرح‌های هادی از جمله علل تخریب آثار تاریخی در روستاها است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی می افزاید: بازنگری طرح‌های هادی روستایی، تعامل سازنده بین دستگاه‌های خدمات رسان و مجری طرح های عمرانی روستاها با میراث فرهنگی، استفاده از ظرفیت های تشکل های مردم نهاد و خود جوش مردمی، حضور مشاوران متخصص در کنار مجریان طرح هادی، دور نگه داشتن بافت قدیمی روستاها از ساخت و سازهای با هویت معماری نامشخص، پرداختن به مقوله آموزش و فرهنگ سازی در راستای اهمیت و ارزش بافت طبیعی و تاریخی روستاها، برای مردم و مسئولان در حفظ و احیای بافت تاریخی روستا لازم و ضروری است چراکه اجرای این موارد سبب بازده اقتصادی بومی، رونق گردشگری و توسعه پایدار روستا را به همراه دارد.