باغ زرشک نیازمند رسیدگی مستمر است
درگذشته‌ای که چندان هم دور نیست، حوالی سی و سه پل، باغی سرسبز، به پهنه جنوبی زاینده‌رود طراوتی مثال‌زدنی می‌بخشید؛ به نام «زرشک». گرچه امروز جای درختان این باغ، آپارتمان‌های بلند کاشته شده و جویبارهای آب جای خود را به خیابان‌هایی پر از خودرو داده، اما هنوز دو نشان از اثر آن باغ زیبا در آن محل به چشم می‌خورد، کوچه‌ای با تابلوی باغ زرشک و عمارتی به همین نام در مقابلش.
درگذشته‌ای که چندان هم دور نیست، حوالی سی و سه پل، باغی سرسبز، به پهنه جنوبی زاینده‌رود طراوتی مثال‌زدنی می‌بخشید؛ به نام «زرشک». گرچه امروز جای درختان این باغ، آپارتمان‌های بلند کاشته شده و جویبارهای آب جای خود را به خیابان‌هایی پر از خودرو داده، اما هنوز دو نشان از اثر آن باغ زیبا در آن محل به چشم می‌خورد، کوچه‌ای با تابلوی باغ زرشک و عمارتی به همین نام در مقابلش. گذر زمان هر اثری را کهنه می‌کند و گردوغبار روزگار بر چهره‌اش می‌نشاند که باید آن را زدود و مراقبت کرد تا زنده بماند و خاطره‌گویی دورانی باشد که ما نبوده‌ایم و بماند برای روزگاری که باز هم ما نیستیم. کوشک باغ زرشک که زیبایی خود را از عصر قاجار به امروز آورده، از همان آثاری است که تاریخی و ارزشمند نام دارد و باید برای حفظ آن کوشید. عمارتی که در دوره‌های مختلف عمر خود کاربری‌های گوناگونی را از جمله کارخانه صنایع پشم و بعدها شورای اسلامی شهر و مرکز همکاری‌های بین‌المللی شهرداری اصفهان تجربه کرده و محل رفت‌وآمد و کار و کوشش انسان‌های بسیاری بوده، نیت کرده تا پابرجا بماند و میراث‌دار گذشته این شهر تاریخی باشد. آنچه مسلم است، تلاش ما برای این ایستادگی و مقاومت است. در این میان، چه تصمیمی می‌توانست به باغ زرشک برای ادای نقش تاریخی‌اش کمک کند، جز ایجاد یک موزه خاص شهری؛ موزه تاریخ شهرداری. موزه‌ای که روایتگر هرآن چیزی است که در حافظه بلدیه از حدود صدسال گذشته تا امروز ثبت شده است. اما درست زمانی که باغ زرشک می‌رفت تا آماده تجربه یک اتفاق جدید شود، خبر فروریزش بخشی از سقف زیبا و جلوه‌گرش اهالی فرهنگ و هنر را نگران کرد، اتفاقی که اواخر سال گذشته و در حین مرمت افتاد سبب شد تا دوره‌ای جدید و روندی متفاوت برای مرمت مجدد این عمارت در نظر گرفته شود. حساسیت‌ها این بار بر روی پیکره کوشک باغ زرشک بیش از قبل بود و مرمت آن باید بادقت فراوان انجام می‌شد. اما برای این دوره از مرمت چه تصمیم‌هایی گرفته شد؟ محمدعلی ایزدخواستی مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با اشاره به دوره‌های مرمتی گذشته در باغ زرشک می‌گوید: از زمانی که فعالیت کارخانه صنایع پشم متوقف و این ساختمان رها شد تا اوایل دهه هشتاد که نخستین دوره مرمت آن آغاز شد، عمارت آسیب زیادی دیده بود، شهرداری اصفهان در ابتدای دهه هشتاد یک‌مرتبه این ساختمان را مرمت کرد و برای دومین بار نیز در اوایل دهه نود این ساختمان مرمت شد.
سومین دوره مرمت در عمارت تاریخی باغ زرشک
او ادامه می‌دهد: در اوایل دهه نود، به علت تغییرات و ناپایداری‌هایی که وجود داشت، سقف عمارت ریزش را تجربه کرد و بخشی از تزیینات آن فروریخت که از آن زمان مرمت عمارت در سطح تزیینات سقف انجام می‌شود، در همین راستا، اکنون شاهد اجرای سومین دوره مرمت هستیم که چند ماه پیش آغاز و طی روزهای آینده به پایان می‌رسد. مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان درباره اقداماتی که در این دوره مرمت انجام شده، می‌گوید: بخشی از سازه و مقداری نیز از تزیینات مرمت شده است، در خصوص سازه، باید مقاوم‌سازی‌هایی انجام می‌شد و در بخش تزیینات نیز، به دنبال بارندگی‌های شدید دو سال پیش در اصفهان، بخشی از گچ‌بری و آینه‌کاری ساختمان آسیب‌دیده بود که در حال مرمت آن هستیم. او با بیان این نکته که با اقدامات انجام شده، اکنون وضعیت سقف عمارت نسبتاً پایدار است و مشکل سازه‌ای شدیدی که داشت برطرف شده، می‌گوید: امروز شاهد پایداری سازه‌ای در این ساختمان هستیم، هرچند که سازه سنتی است و ممکن است بعدها مجدداً دوباره دچار آسیب شود که در این زمینه مراقبت‌ها و رسیدگی‌های مستمر انجام می‌شود.
باغ زرشک نیازمند رسیدگی مستمر است
ایزدخواستی در خصوص این روند رسیدگی مستمر بیان می‌کند: حوزه تعمیرات و نگهداری سازمان نوسازی و بهسازی به‌صورت دوره‌ای وضعیت ساختمان را بازرسی می‌کند تا اگر مشکلی ایجاد شد به‌سرعت نسبت به رفع آن اقدام کنیم، در واقع روند بهره‌برداری از بناهای تاریخی مهم است که این ساختمان نیز چنین شرایطی دارد و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده به‌صورت هفتگی بازدید می‌شود. او در پاسخ به این سؤال که بازدیدها از چه بخش‌هایی است و حساسیت‌ها بیشتر متمرکز بر کدام بخش‌های عمارت است، توضیح می‌دهد: سقف بنا به‌صورت هفتگی بازدید می‌شود، همچنین وضعیت ناودان‌ها باید به‌صورت مستمر رسیدگی شود، به‌عنوان‌مثال یکی از ناودان‌ها به علت افتادن یک پرنده در آن دچار گرفتگی و مسدودیت شده بود که همین اتفاقات می‌تواند برای ساختمان در هنگام بارندگی‌ها ایجاد مشکل کند، بنابراین چنین مواردی حتماً در دستور کار قرار دارد.
مروری بر جزئیات روند مرمت عمارت باغ زرشک
ایزدخواستی همچنین به جزئیات انجام شده در روند مرمت اشاره می‌کند و این عملیات را این‌گونه برمی‌شمرد: عملیات مرمت و مقاوم‌سازی عمارت باغ زرشک شامل سبک‌سازی، جمع‌آوری کاهگل و سقط پوش‌های فرسوده، تقویت شاه‌تیرهای اصلی سقف، ایزولاسیون و ضد موریانه کردن کلیه تیرهای چوبی، اجرای مجدد سقط پوش‌ها، اجرای کاهگل و مرمت بخش‌هایی از لمبه‌کوبی‌های سقف است. او ادامه می‌دهد: همچنین در ادامه عملیات، اقداماتی نظیر مرمت ایزولاسیون بام، تقویت تعدادی از تیرهای فرعی، اصلاح سه عدد از ناودان‌های قدیمی، اصلاح سفیدکاری بدنه و نقاشی، اصلاح تعدادی از قطعات چوبی اتاق‌ها، ساخت درب و پنجره فلزی در قسمت شیروانی، تثبیت و استحکام‌بخشی کل گچ‌بری‌ها، مرمت گچ‌بری‌ها، آینه‌کاری، موزون‌سازی رنگی، لایه‌برداری مکانیکی و شیمیایی آرایه‌های گچی انجام شد.
مرمت، با حساسیت و دقت
برای دوستداران تاریخ و فرهنگ اصفهان که بازدیدکننده عمارت تاریخی باغ زرشک بوده‌اند و زیبایی مثال‌زدنی این ساختمان در حافظه‌شان ثبت شده، ایستادگی و سرزندگی هر جزء آن مهم است. در روند مرمت این ساختمان تاریخی، کارشناسان و متخصصان این حوزه، با حساسیت بسیار و ظرافت و دقت عمل می‌کنند. امیر افلاکیان کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و پیمانکار مرمت گرید یک باغ زرشک در خصوص روند مرمت و اتفاقاتی که در این ساختمان در حال رخ‌دادن است تا نگرانی‌ها بابت ایستایی و حفظ جاذبه آن برطرف شود توضیح می‌دهد.