اصفهان محروم از استراتژی توسعه صنعتی
اغلب کشورهایی که امروزه در عرصه صادرات حرفی برای گفتن دارند، همواره راهبردی را پیگیری کرده‌اند که مسیر آنها را برای تبدیل شدن به قدرت صادراتی هموار کرده است. برای مثال کشوری همچون کره جنوبی که امروزه به یکی از ابرقدرت‌های جهان در زمینه صنعت و صادرات تبدیل شده است، از حدود 20 سال پیش استراتژی توسعه صنعتی مشخصی را تدوین و پیگیری کرده است.
اغلب کشورهایی که امروزه در عرصه صادرات حرفی برای گفتن دارند، همواره راهبردی را پیگیری کرده‌اند که مسیر آنها را برای تبدیل شدن به قدرت صادراتی هموار کرده است. برای مثال کشوری همچون کره جنوبی که امروزه به یکی از ابرقدرت‌های جهان در زمینه صنعت و صادرات تبدیل شده است، از حدود 20 سال پیش استراتژی توسعه صنعتی مشخصی را تدوین و پیگیری کرده است. استراتژی توسعه صنعتی به مثابه یک نقشه راه برای صنعت این کشور عمل کرده و به حدی دقیق و متقن تدوین شده است که حاصل آن در دوره کنونی، صنعتی پر قدرت و صادراتی گسترده است. البته باید واقف بود استراتژی‌ای را که کره جنوبی دنبال می‌کند، کاملاً شناور و متناسب با تغییرات تکنولوژیک و تغییرات بازار است؛ به بیان دیگر راهبرد صنعت و تولید این کشور به گونه‌ای طراحی شده است که محصولات صنعتی آن کاملاً با نیازها و بازارسازی های روز دنیا هماهنگ باشد. کره جنوبی یا هر کشور دیگری که قدرت صنعتی و صادرات بالایی را دارند، این قدرت را مدیون «استراتژی توسعه صنعتی» هستند. این کشورها بدون مطالعه، روی هر صنعتی دست نگذاشته‌اند و به تولید هر کالایی فکر نکرده‌اند، بلکه متناسب با ظرفیت‌های منابع انسانی، منابع طبیعی و توانایی‌های خود تمرکز ویژه‌ای روی فقط چند شاخه صنعتی داشته‌اند. بی‌دلیل نیست که امروزه صنایع خودروسازی و لوازم‌خانگی کره جنوبی جایگاه ویژه‌ای را در بسیاری از کشورها دارد.
سند صنعتی بی‌فرجام
اما به کشوری مانند ایران که می‌رسیم می‌بینیم انواع صنایع در آن فعال هستند و البته خروجی و نتیجه آن، در مقایسه با منابع عظیم انسانی، طبیعی و فیزیکی کاملاً ناچیز است. سند استراتژی توسعه صنعتی ایران، اوایل دهه 80 شمسی تدوین شد و در دولت نهم بازبینی‌ای در آن صورت گرفت؛ اما این سند هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسید. نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره استراتژی صنعتی دولت و تأثیر آن و مشخص شدن سهم صنایع در توسعه اقتصادی کشور، می‌گوید: «معضل ما نداشتن استراتژی صنعتی نیست، بلکه نداشتن نسخه‌ای برای اقتصاد ملی است و اینکه سهم هر بخش از جمله صنعت، کشاورزی، حمل و نقل، بانک و سایر خدمات در درآمد ناخالص ملی (GDP) چند درصد است. البته مجیدرضا حریری نداشتن استراتژی توسعه صنعتی را نقطه ضعفی برای اقتصاد کشور می‌داند و می‌افزاید: «اکنون رفتارهای ما در حوزه اقتصاد کشور، خود به خودی است و هر روز یک اتفاق می‌افتد که ما برای آن پیش‌بینی نکرده‌ایم.» وی به سابقه تدوین راهبرد صنعتی طی سال‌های پس از انقلاب اشاره و اظهار می‌کند: «پس از انقلاب سه مرتبه یک بار در دوره وزارت آقای جهانگیری، یک مرتبه در دولت محمود احمدی‌نژاد و یک بار در ابتدای دولت یازدهم، راهبرد توسعه صنعتی در وزارت صنعت نوشته شد؛ اما چون بر مبنای کلان توسعه اقتصادی نبود، همه این طرح‌ها عقیم ماند و هیچ‌کدام اجرا نشد.»
70 شهرک صنعتی سردرگم
نبود استراتژی توسعه صنعتی در ایران در حالی است که صنایع بزرگ خودروسازی، فولاد، لوازم‌خانگی و صدها صنعت دیگر فعالیت دارند و هرکدام در هر دوره‌ای با چالش‌های بزرگی روبرو شده‌اند. برای مثال کمبود آب در صنعت فولاد، رکود بزرگ در صنعت خودرو و ورشکستی و تعطیلی کارخانه‌های لوازم‌خانگی مانند ارج و آزمایش همه و همه نتیجه نبود راهبردهای از پیش تعیین‌شده برای صنایع کشور است. صنایع استانی مانند اصفهان نیز که امروزه با رکود و نبود بازارهای داخلی و خارجی روبرو شده معلول آینده نگری و نبود استراتژی‌های مدون و معین است. وجود بیش از 70 شهرک و ناحیه صنعتی در استان اصفهان و محرومیت از نقشه راه و سندی که بتواند بنگاه‌های مستقر در این نواحی را هدایت و راهنمایی کند، به معضل بزرگی تحت عنوان رکود و ورشکستگی تبدیل شده است. این در حالی است که تدوین پنج برنامه توسعه کشور نیز تا کنون نتوانسته است صنایع و معادن را به نقطه مطلوبی برساند. حال باید دید در نبود سند استراتژی توسعه صنعتی، برنامه ششم توسعه که آخرین بررسی‌ها را در مجلس شورای اسلامی پشت سر می‌گذارد، توانایی نجات صنعت کشور به ویژه صنعت عظیم استان اصفهان را دارد.