اتاق اصفهان دریچه ورود به اقتصاد بین‌الملل
«اتاق اتفاق تازه می‌خواهد» این شعاری بود که دو سال پیش اعضای هیئت نمایندگان کنونی اتاق بازرگانی اصفهان در انتخابات این نهاد سر می‌دادند. پس از حکمرانی اعضای دوره هفتم بر اتاق اصفهان، نوبت اعضای جدیدی بود که عبدالوهاب سهل‌آبادی در رأس آن قرار داشت. سهل‌آبادی و یارانش سکان کشتی اتاق بازرگانی را در دست گرفتند تا بخش خصوصی اصفهان را از دریای متلاطم اقتصاد کشور نجات دهند.
«اتاق اتفاق تازه می‌خواهد» این شعاری بود که دو سال پیش اعضای هیئت نمایندگان کنونی اتاق بازرگانی اصفهان در انتخابات این نهاد سر می‌دادند. پس از حکمرانی اعضای دوره هفتم بر اتاق اصفهان، نوبت اعضای جدیدی بود که عبدالوهاب سهل‌آبادی در رأس آن قرار داشت. سهل‌آبادی و یارانش سکان کشتی اتاق بازرگانی را در دست گرفتند تا بخش خصوصی اصفهان را از دریای متلاطم اقتصاد کشور نجات دهند؛ اکنون با گذشت دو سال از انتخاب اعضای دوره فعلی، برخی‌ها به عملکرد اتاق انتقاد می‌کنند و بر این باورند که ضعف مدیریتی در پارلمان بخش خصوصی مانع حل مشکلات فعالان اقتصادی شده است. از سوی دیگر عده‌ای نیز کارنامه اتاق بازرگانی اصفهان را قابل‌قبول ارزیابی می‌کنند و ادعا دارند که هیئت‌رئیسه و هیئت نمایندگان کنونی نسبت به دوره‌های قبلی عملکرد مثبت‌تری داشته‌اند؛ اما برای بررسی بیشتر و بی‌طرفانه پای صحبت‌های دکتر مرتضی سامتی، اقتصاددان مطرح اصفهانی نشستیم تا عملکرد اتاق بازرگانی اصفهان را از ابعاد متفاوت‌تری زیر ذره‌بین قرار دهیم.
دو سال از دوره هشتم اتاق بازرگانی اصفهان می‌گذرد، ارزیابی شما از عملکرد این نهاد چیست؟
اتاق بازرگانی اصفهان به‌طورکلی عملکرد مثبتی داشته و انرژی‌ای که تیم فعلی برای انجام رسالت‌های خود دارد انرژی بسیار بالایی است. در حقیقت می‌توان گفت مسئولان اتاق بازرگانی اصفهان خیلی پرشتاب‌تر و پرانرژی‌تر اقدام می‌کنند. تشکیل کمیسیون‌ها و کمیته‌های متعدد در زمینه‌های مختلف که گسترش بیشتری نسبت به دوره‌های قبلی داشته است از نقاط قوت فعالیت‌های اتاق محسوب می‌شود. همچنین ورود کارشناسان متعدد با گرایش‌های مختلف مطمئناً می‌تواند فعالیت اتاق را پویاتر و به واقعیت‌ها رهنمون کند. اینها ویژگی‌های این دوره اتاق بازرگانی اصفهان هستند و گذشته از این، فرایندی در اتاق تعریف شده است که مطالعات و پژوهش‌های اتاق پیگیری می‌شود و به ثمر می‌نشیند. حقیقتاً این فرایندی مطلوب و با اصول سازگار است و من نیز این فرایند را می‌پسندم؛ چون برای هر پروژه RFP نوشته می‌شود و فراخوان‌ها داده و پروپوزال‌ها دریافت و بررسی و تواناترین نیروها انتخاب می‌شوند. نقطه قوت دیگر اتاق اصفهان نشست‌های بین‌المللی است؛ البته این به معنای آن نیست که در دوره‌های قبل این اتفاق امر نمی‌افتاده بلکه در دوره کنونی تقویت و ارتباط اتاق با مجامع بین‌المللی بیشتر شده است. همچنین دعوت از سخنرانانی که تجربیاتی دارند یا می‌توانند به چرخه فعالیت‌های اتاق کمک کنند از دیگر ویژگی‌های هیئت نمایندگان فعلی است.
نقش اتاق بازرگانی را در قالب حمایت از بخش خصوصی تعریف می‌کنند؛ به نظر شما اتاق بازرگانی توانسته است از بخش خصوصی اصفهان حمایت کند؟
متأسفانه، نه‌فقط در دوره فعلی، بلکه در دوره‌های گذشته نیز این تعریف که اتاق بازرگانی حد واسطی بین بخش خصوصی و دولت به معنای استحصال حقوق بخش خصوصی است حتی برای خود هیئت نمایندگان کمتر جاافتاده است. این درست است که اتاق، پارلمان بخش خصوصی محسوب می‌شود ولی یک ادبیاتی فراتر از این هم وجود دارد که باید به‌نوعی بتواند حقوق بخش خصوصی را به دولت بشناساند و آن را استحصال کند. به نظر من این مسئله کمتر موردتوجه بوده ولی هم‌اکنون دقت بیشتری به آن می‌شود و ازاین‌پس نیز باید این ادبیات بیشتر جای خود را باز کند.
اوضاع اقتصادی کشور به‌ویژه اصفهان چندان مناسب نیست؛ در این شرایط اتاق باید بر حل چه مسائلی متمرکز شود؟
در حال حاضر فعالان اقتصادی اصفهان با دو یا سه مشکل اساسی روبرو هستند که شامل بیمه، مالیات و مسائل بانکی می‌شود. بخش قابل‌توجهی از صنعتگران، بازرگانان و کشاورزان استان اصفهان از این مشکلات زجر می‌کشند. خیلی از واحدها به دلیل همین مشکلات به تعطیلی کشیده می‌شوند؛ بااین‌حال نقش اتاق بازرگانی این است که با این مسائل مقابله کند، به‌ویژه باید فشار مالیاتی بر تولیدکنندگان را تااندازه‌ای با استفاده از ابزارها و اجماعی که با سایر اتاق‌های شهرستان‌ها و اتاق ایران دارند کاهش دهند. اتاق بازرگانی نباید در زمینه مالیات ستانی با دولت مصالحه کند، چون در شرایط فعلی مالیات ستانی برای اقتصاد بسیار مضر است. البته از طرفی می‌بینیم دولت با مشکلات تأمین مالی روبرو است؛ اما در شرایط کنونی مشکلات مالی دولت نباید از طریق مالیات حل‌وفصل شود. به‌هرحال صنعتگران، بازرگانان و کشاورزان اصفهانی از مشکلات مالیاتی، بیمه‌ای و بانکی در حال لطمه خوردن هستند؛ ازاین‌رو انتظار داریم اتاق بازرگانی در این مواقع به شکلی که خودشان صلاح می‌دانند از بخش خصوصی جانب‌داری کنند.
برخی معتقدند اتاق بازرگانی در بخش بین‌الملل و مراودات اقتصادی با کشورهای درجه‌یک چندان خوب عمل نکرده است، نظر شما چیست؟
باید اصفهان را که قابلیت‌های زیادی دارد به سمت جهان آزاد هدایت کنیم؛ یعنی تلاش کنیم این استان تبدیل شود به دریچه ارتباطات با اقتصاد سایر ملل؛ چراکه ظرفیت‌های موجود در اصفهان قابل‌توجه است. اتاق بازرگانی چنانچه به ارتباط بیشتر با اقتصاد آزاد و جهان آزاد توجه داشته باشد، می‌تواند کمک زیادی به اصفهان کند؛ البته اتاق این کار را انجام می‌دهد ولی ما از سطح انتظاراتمان صحبت می‌کنیم. به‌ویژه که اکنون در بحران آب قرار داریم، اگر موضوع ارتباط با اقتصاد سایر ملل با جدیت پیگیری شود، من فکر می‌کنم نقش اقتصاد اصفهان پررنگ‌تر می‌شود و اثر بیشتری بر تولید ناخالص داخلی به‌جا خواهد گذاشت. به نظر من باید جهت‌گیری‌ها به سمت آزادی اقتصادی باشند. با توجه به اینکه اصفهان ظرفیت‌های خوبی دارد، بهتر است اتاق به‌گونه‌ای رفتار کند که بتواند سرمایه‌گذاری‌های خارجی را در بخش توریسم گسترش دهد.
پارلمان بخش خصوصی تحت عنوان «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی» فعالیت می‌کند، این در حالی است که در چند سال اخیر صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان هرکدام به‌گونه‌ای آسیب دیده‌اند؛ پس نقش این پارلمان در شرایط کنونی چیست؟
باید توجه داشت که کنترل همه مسائل در اختیار اتاق بازرگانی نیست ولی اتاق یک ابزار دارد؛ این ابزار همان «حد واسط بودن بین بخش خصوصی و بخش دولتی برای استحصال حقوق بخش خصوصی است.» همان‌طور که گفتید اصفهان صاحب صنعت، کشاورزی و معادنی بوده که نقش زیادی در اقتصاد کشور بازی می‌کرده است که به دلیل اتخاذ سیاست‌های نامناسب این بخش‌ها دچار مشکل شده‌اند؛ در این شرایط اتاق باید در متقاعد کردن مسئولان دولتی تلاش کند و حق بخش خصوصی را طلب کند؛ اما از سوی دیگر این نکته را هم درک می‌کنم که گاهی ممکن است اتاق بازرگانی نتواند یک اثر کلی روی روندها بگذارد، چون قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری‌ها از اختیار اتاق خارج است ولی اگر قرار است نقش پارلمان بخش خصوصی را ایفا کند، معنایش این نیست که صرفاً بخش خصوصی را گرد هم جمع کنیم و به صحبت بپردازیم. برآیند این گفتگوها باید لایحه‌ای باشد و این لایحه آنقدر پیگیری شود تا منافع شرعی و قانونی بخش خصوصی محقق گردد.
به نظر شما می‌توانیم امیدوار به تغییر شرایط بخش خصوصی با استفاده از ابزارهای اتاق بازرگانی باشیم؟
خیلی منصفانه نیست که فقط از اتاق بازرگانی انتظار داشته باشیم شرایط را تغییر دهد؛ چراکه بسیاری از مسائل در شعاع اختیارت این نهاد نمی‌گنجد. بااین‌حال نگاه اتاق ازیک‌طرف باید به بخش خصوصی و مشکلات آن و در قالب قدرتی که دارد نگاه دیگرش به متقاعد کردن دولت و دستگاه‌های اجرایی باشد. معنای صحبت‌های من این نیست که چنین کارهایی انجام نشده است، بلکه انجام شده و در دوره کنونی نیز تلاش بیشتری شده است؛ اما بااین‌همه، اتاق بازرگانی اصفهان هنوز نسبت به این مسائل باور کمی دارد. من فکر می‌کنم باور اتاق اصفهان نسبت به توانایی‌هایش باید ارتقا یابد. بسیاری از دوستان جدید در اتاق اصفهان انسان‌های باهوش و خوش‌فکری هستند که کارهای بزرگی کرده‌اند ولی فعالان اقتصادی انتظار بیشتری دارند؛ چون مشکلات عظیمی در اقتصاد اصفهان وجود دارد. در حال حاضر تنها جایی که باید حقوق بخش خصوصی را پیگیری کند اتاق است و چیزی که من خیلی به آن اصرار دارم و در اتاق بازرگانی هم درباره آن صحبت کردم، بحث مالیات است؛ چراکه فشار مالیاتی در اصفهان بسیار بالاست و در شرایط رکود، هیچ تئوری علمی توصیه نمی‌کند که در این شرایط از مردم و بنگاه‌ها مالیات بگیریم. البته هدف مسئولان مالیاتی استان اصفهان این است که خواسته‌های دولت را برآورده کنند ولی این به قیمت از بین بردن فعالیت‌های اقتصادی است. پس اتاق بازرگانی اصفهان باید تمرکز ویژه‌ای روی مسئله مالیات داشته باشد و باید دولت را متقاعد کند که اخذ مالیات در شرایط کنونی کاملاً اشتباه است.
در شرایط کنونی توصیه شما به مسئولان اتاق اصفهان چیست؟
در خلال صحبت‌هایم توصیه‌هایی را مطرح کردم؛ اما یک تغییر دیدگاهی وجود دارد از یک تفکر اقتصاد دولتی به یک اقتصاد مرتبط با جهان آزاد. حیاط کشور ما وابسته به این موضوع است؛ البته این موضوع ابعاد مختلفی دارد. اینکه نتوانستیم دیپلماسی اقتصادی خودمان را در خارج از کشور به‌خوبی تعریف کنیم اقتصاد ما را تحت شعاع قرار داده است. به‌هرحال همه‌چیز به این بازمی‌گردد که سرمایه‌گذار خارجی را متقاعد کنیم که به ایران بیاید و تلاش کنیم تولیدکننده‌هایی که تحت بِرندهای معتبر فعالیت دارند با مشارکت سرمایه‌گذارهای ایرانی برای سایر کشورها تولید کنند. اینها مواردی هستند که به اقتصاد کشور کمک می‌کنند. ما در کشور پولدار زیاد داریم ولی سرمایه‌گذار کم داریم؛ ازاین‌رو توصیه‌ام به اتاق اصفهان این است که به مسائل بیرون مرزها، برقراری ارتباط بیشتر با کشورهای خارجی و متقاعد کردن سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را با جدیت پیگیری کند. گرچه در دوره‌های گذشته هم‌قدم‌های بزرگی برداشته شده ولی مسئولان اتاق در حال تلاش هستند و به نظرم این تلاش‌ها موفق‌تر از دوره‌های گذشته بوده است؛ اما بازهم تأکید می‌کنم که انتظار ما از اتاق بازرگانی در چارچوب وظایفی که دارد، بسیار بیشتر از اینهاست.