مأموریت دانش برای نجات اقتصاد

در شرایطی سال جاری به شعار «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» مزین شده که در یک دهه گذشته محوریت شعارهای سال بر پایه «اقتصاد و تولید» نام‌گذاری شده است و اکنون شاهد تبیین مستقیم جریان دانش‌بنیان در مأموریت‌های کشور هستیم. اقتصاد دانش‌بنیان یکی از محورهای اصلی در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است که می‌تواند با افزایش بازدهی کار و سرمایه و همچنین گسترش تولید در کشور، رشد بهره‌وری اقتصادی را رقم بزند. لازمه تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نیز گسترش تولیدات مبتنی بر دانش و فناوری با مشارکت حداکثری بخش خصوصی و تقویت نقش مراکز و پهنه‌های علم و فناوری در کشور است. با تزریق فناوری و نوآوری به فضای صنعت، بهبود چرخه تولید و افزایش نرخ اشتغال در کشور اتفاق می‌افتد.

اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصادی است که کاربرد دانش و اطلاعات در آن اهمیت بالایی دارد و تولید و توزیع، مبتنی بر آن شکل گرفته و سرمایه‌گذاری در صنایع با محوریت دانش مورد توجه خاصی قرار گرفته است. حرکت اقتصادها به سمت دانش‌بنیان شدن علاوه بر اینکه موجب افزایش توان رقابتی کشورها می‌شود می‌تواند در حوزه تجارت خارجی، ضمن ایجاد یک پایگاه اقتصادی در جهان به افزایش قدرت نرم کشورها کمک کند.

یکی از مهم‌ترین محورهایی که در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی به آن توجه خاصی شده، پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان است. در همین راستا، رهبر معظم انقلاب ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه را به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی دانستند. یکی از اموری که می‌تواند کمک کند که کشور به میزان تولید دانش‌بنیان و به‌تبع آن به تحقق اقتصاد مقاومتی دست پیدا کند، درک ضرورت تولید دانش‌بنیان در جامعه است.

اقتصاد دانش‌بنیان از چندین مسیر رشد اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

اقتصاد دانش‌بنیان باعث افزایش بهره‌وری منابع تولید می‌شود. افزایش بهره‌وری منابع تولید، باعث افزایش رشد اقتصادی و منجر به تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

اقتصاد دانش‌بنیان باعث کاهش هزینه‌ها از طریق افزایش رقابت جهانی می‌شود و این امر باعث افزایش رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

توسعه فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، هزینه‌های تبادل اطلاعات در تمام ابعاد اقتصاد را کاهش می‌دهد. کاهش هزینه‌های تبادل اطلاعات و امکان برقراری ارتباطات سریع، انگیزه فعالان اقتصادی را افزایش می‌دهد و این امر زمینه افزایش رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم می‌کند.

اقتصاد دانش‌بنیان سبب افزایش درآمد می‌شود و این افزایش درآمد باعث افزایش تقاضا برای دانش و در نهایت این امر نیز منجر به رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

تولید کالا‌های دانش‌بنیان آخرین پله از نردبان رشد و پیشرفت است. جوامع مختلف با توجه به منابعی که در اختیار دارند، در مرحله اول اقدام به مبادله منابع به‌صورت خام می‌نمایند و با رشد و کسب مهارت در مرحله بعد تلفیقی از مهارت و منابع را مبادله می‌کنند و در شرایط بهتر و به کمک تلاش در جهت کسب دانش و مهارت، سعی می‌شود سهم مهارت و دانش در محصولات قابل مبادله بیشتر و بیشتر شود؛ به این صورت که کشور‌ها در ابتدا اقدام به تولید و صادرات کالا‌های وابسته به منابع طبیعی مانند سنگ و معادن می‌نمایند. در مرحله بعد، تولید و صادرات کالاها، وابسته به نیروی کار نیمه ماهر مانند محصولات نساجی خواهد بود. بعد از آن و با افزایش مهارت و دانش نیروی کار، کالا‌های وابسته به نیروی کار ماهر مانند صنایع الکترونیک موجب برتری می‌شود.

سپس تولید و صادرات محصولات سرمایه بر، مانند ماشین‌آلات دومرحله‌ای قرار دارد که نیازمند دانش بالا و آگاهی از فرایند‌های پیچیده است و در نهایت، اوج قله تولید و صادرات، در توانایی عرضه کالا‌ها و خدمات دانش‌بنیان، مانند رایانه و تجهیزات کنترل است. در این مرحله آنچه صادر می‌شود در واقع لایه‌هایی از دانش است که به خدمت یا کالا ارزش فراروانی می‌دهد و پیچیدگی تولید، امکان تقلید و ورود به بازار انحصاری را برای دیگران مشکل و گاهی ناممکن می‌سازد.

برای کشور ما وجود منابع عظیم طبیعی مانند ذخایر نفت، گاز و معادن و سایر شرایط مانند زمین و اقلیم مناسب در برخی از استان‌ها برای کشاورزی، پایه‌های محکمی برای عبور از پله‌های ابتدایی و دستیابی به امتیاز انحصار فناورانه محسوب می‌شود. قدرت انحصاری ناشی از فناوری، به دلیل توانایی قیمت‌گذاری، سود بیشتری را در اختیار اقتصاد قرار می‌دهد.

اقتصاد دانش‌بنیان، می‌تواند کشور ما را که دارای ذخایر عظیم نفت و گاز است، صاحب‌ امتیاز انحصاری تولید در بسیاری از خدمات یا محصولات فنی و مهندسی نماید.

تولید دانش‌بنیان، بهره‌وری و رفاه اجتماعی را افزایش می‌دهد. تولید دانش‌بنیان در بخش کشاورزی نمونه موفقی از استفاده مطلوب از آب، خاک و سایر نهاده‌های کشاورزی است که با استفاده از داده‌های ثابت، میزان محصولی چند برابر تولید سنتی به دست می‌دهد.

کشور برای عبور از شرایط سخت اقتصادی باید بر روی اقتصاد دانش‌بنیان تکیه کند و در این مسیر، برای توسعه کشور، سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهد.