ساز کارتن خوابی در سوز خیابان‌های شهر
سیاست‌های غلط جامعه امروز فراموش شدگانی را تولید کرده که در شب های سرد زمستان رختخوابی از جنس کارتن دارند، بی‌خانمان‌هایی که فقر، ورشکستگی، اعتیاد و بیکاری آنها را به پایان خط رسانده است.
به گزارش ایمنا، شاید در باور انسان هایی که شب را در آرامش و در جایی گرم و نرم سپری می کنند، نگنجد که مردمانی یک خیابان آنطرف تر نه تنها سقف، بلکه پتویی برای خوابیدن در پارک و خیابان در شب‌های سرد زمستان ندارند.
در این میان زنانی هستند که برای در امان ماندن از آسیب ها با پوشش مردانه لا به لای کارتن‌های میوه و لوازم خانگی شب را به صبحی‌رسانند، در بین آنها هستند تحصیل‌کردگانی که این روزها مدرکش را به عنوان هیزم برای گرم شدنش آتش زده و یا دختری که با هزاران آرزو گوشه نشین پارک‌های شهر شده است.
کارتن خوابی در ایران حکایتی کهنه است که شاید برای مسئولان امروز تکراری و خسته کننده باشد، اما واقعیتی است که هنوز چهره بسیاری از پارک ها و خیابان های کلانشهرهای ایران را لکه دار کرده و تنها راهکار مسئولان برای درمان این درد، مسکّن‌های مقطعی بوده که شاید اثر آن چند روزی بیشتر نباشد و باز دفتر زندگی کارتن خواب ها به همان روش قبل ورق می خورد.
کارتن خوابی معضلی جهانی است و میزان فقر همواره عامل تعیین کننده برای ایجاد آن است، رفع معضل کارتن خوابی در ایران ۱۱ متولی دارد اما بی توجهی یک یا چند متولی به وظایف خود در این زمینه موجب ماندگاری ایم مشکل شده است و همچنان پای برچیده شدن پدیده کارتن خوابی در کلانشهرهای کشور می لنگد.
در این زمینه مصطفی اقلیما در گفت‌وگو با ایمنا اظهار کرد: سیاست‌های غلط یک کشور از عوامل مهم افزایش کارتن خوابی است چرا که اعتیاد یا کارتن خوابی قطعا خواسته بسیاری افراد نیست و یک معتاد از روز اول اینگونه به دنیا نمی‌آید.
وی در انتقاد به رشد نامتناسب خیریه‌ها و انداختن وظایف دولت بر دوش آنها تصریح کرد: خیریه‌ها در دیگر نقاط دنیا کار دولت را انجام نمی‌دهند در حالی که در ایران خیریه‌ها وظیفه دولت را انجام می‌دهند! دولت‌ها موظفند که به امور این افراد سامان دهند. در همه شهرهای کشور خیریه‌های بسیاری وجود دارد اما آنها باید قبل از اینکه افراد به این وضعیت بیفتند کمک کنند، اما کمک کردن‌ها هم باید روند درستی داشته باشد و قبل از ایجاد مشکل مداخله شود نه اینکه بگذاریم افراد به پایان خط برسند و بعد از آنها با دشواری بسیار حمایت کنیم.
ماندگاری کارتن خوابی محصول سیاست‌های غلط دولت‌هاست
رئیس انجمن علمی مددکاری ایران با تاکید بر اینکه باید سیاست‌های دولت در این زمینه تغییر کند، افزود: دولت باید به نحوی عمل کند که حداقل افراد جدید به این تعداد کارتن خواب و بی‌خانمان اضافه نشود و این تماما به نتیجه سیاست‌های آنها بستگی دارد، دولت باید شرایط زندگی و حمایت را به نحوی ایجاد کند که این افراد اصلا به این شرایط نرسند در غیر اینصورت هرچه خیریه‌ها ساماندهی کنند دولت با سیاست‌های غلط خود بیکاری و فقر را بیشتر می‌کند و عملا کار خیریه‌ها هیچ فایده‌ای ندارد و هرچه آنها تلاش می‌کنند بازهم روزانه افرادی در کشور به دلیل این سیاست‌های غلط به کارتن خوابی می‌رسند.
وی با بیان اینکه سیاست‌های ترک اعتیاد موثر نبوده است، اظهار کرد: بیکاری مهمترین دلیل بی‌خانمانی افراد است و بعد از آن خانواده او از هم می‌پاشد و پیرو آن اعتیاد، بیماری، فقر، و ناتوانی امری طبیعی خواهد بود چرا که بروز بسیاری آسیب‌های اجتماعی همگی به هم مانند زنجیر وابسته است.
اقلیما با تاکید بر اینکه خیریه‌ها در کشور ما به نوعی در حال انجام وظایف دولت‌ها هستند، خاطرنشان کرد: شهرداری به طور کامل برای این کار موظف نیست بلکه دستگاه‌های دیگری چون وزارت بهداشت، دادگستری، بهزیستی همگی در زمینه حمایت از این افراد موظف هستند و باید تعامل داشته باشند اما عملا عملکردی از آنها وجود ندارد یا حمایت آنها بسیار کمرنگ است و همان اندک کمکی که می‌شود بدون سازماندهی و به صورت قطره چکانی تاثیری نداشته است.
آسیب‌های اجتماعی یک شبه از بین نمی‌روند
وی با تاکید بر اینکه جمع‌آوری افراد بی‌خانمان بدون تغییر در روش زندگی آنها مشکلی را حل نمی‌کند، گفت: اگر می‌خواهیم این موضوع ریشه کن شود باید همه دستگاه‌ها با تغییر در سیاست‌های خود و تعامل با هم به رفع این معضل بپردازند و قطعا اگر امروز شروع کنیم تا ۴۰ سال آینده کارتن‌خوابی نخواهیم داشت چرا که موفقیت آن فرآیند بسیار بلندمدتی است. کارتن‌خوابی و بی‌خانمانی محصول سالها مدیریت و سیاست غلط است یک شبه هم رفع نمی‌شود.
پدر علم مددکاری ایران در خصوص چگونگی رفع آسیب‌های اجتماعی، تصریح کرد: برای رفع این معضلات باید از دبستان تا دبیرستان برنامه مدونی داشته باشیم و فرد وقتی از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود شغل داشته باشد و میزان درآمدش مکفی باشد بتواند به موقع ازدواج کند و زندگی آبرومندانه‌ای داشته باشد با این تدابیر مطمئن باشید کسی نه کارتن خواب می‌شود و نه بی‌بضاعت پس بدانید که سیاست نامتناسب یک کشور است که افراد را به دامن آسیب‌های اجتماعی می‌کشاند.
وی در خصوص شیوه حمایت از افراد کارتن خواب در دیگر نقاط دنیا، گفت: شهرداری‌ها افراد بی‌خانمان را سامان می‌دهند و در گرمخانه‌ها خدمات بهداشتی، غذا، درمان و لباس را برای آنها فراهم می‌کند اما این افراد معمولا در گرمخانه نمی‌مانند و دولت به آنها بن غذایی ماهانه، مبلغی برای تامین نیازها و اجاره محل زندگی اختصاص می‌دهد، این افراد اگر بیمار شوند مراجعه به بیمارستان، اورژانس یا پزشک خصوصی برای آنها رایگان است و هیچ داروخانه‌ای هم برای نسخه داروهای آنها هزینه‌ای نمی‌گیرد و این امور در دیگر کشورها اجرا می‌شود که در ایران هیچ کدام از این موارد را نمی‌بینید.
نیازمندی و نیازسازی اجتماعی محصول ساختار اجتماعی غلط است
مرتضی پدریان جامعه‌شناس در گفت‌وگو با ایمنا، در خصوص گرمخانه‌ها، اظهار کرد: در سازمان ملل بحثی که در رابطه با کاهش فقر مطرح می‌شود این است که حکومت‌ها موظفند نیازهای اولیه افراد مانند مسکن، خوراک، پوشاک، آموزش، بهداشت و درمان را تامین کنند که جزء حقوق اولیه شهروندی است.
وی با اشاره به اینکه بر لزوم تامین این نیازها در قانون اساسی کشور ما هم تاکید شده است، افزود: از آنجایی که نظام اجتماعی جهان سومی اگرچه پروتکل‌های جهانی را امضا می‌کند اما کمتر به رعایت آن ها توجه و عمل می‌کند. از منظر جامعه‌شناسی حقوقی اگر نگاه کنیم حق مسلم افراد یک جامعه است که از حداقل‌های یک معیشت معمول برخوردار باشند.
این جامعه‌شناس در خصوص لزوم وجود گرمخانه‌ها، تصریح کرد: در اینکه چرا یک جامعه باید به سمتی پیش برود که نیازمند گرمخانه باشد و حتی چند گرمخانه هم پاسخگوی نیازهای افرادی که در این چرخه زندگی قرار گرفته‌اند یک سوال جدی هست که چرا ساختارهای اجتماعی به گونه‌ای حرکت می‌کند که منجر به نوعی نیازمندی و نیازسازی اجتماعی می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه با توجه به برخی مشکلات موجود در جامعه ما سرمایه و اعتماد اجتماعی در آن به حداقل رسیده است، اظهار کرد: جامعه ما با توجه به مسائلی که با آن دست به گریبان است به سمتی پیش رفته که با موضوعی به نام طرد اجتماعی روبرو شویم و افرادی که دچار اعتیاد، سالمندی و بیماری شوند از خانواده طرد شوند و نیازمند مکان‌هایی با عنوان گرمخانه باشند.
گسترش گرمخانه‌ها نباید منجر به گریز از محیط خانه شود
پدریان با اشاره به اینکه یک عده از منظر مددکاری و درمانی نیازمند چنین مکان‌هایی هستند، گفت: برای این افراد ساختارهای اجتماعی جامعه مانند شهرداری‌ها و بهزیستی باید تمهیداتی بیندیشد تا دچار آسیب کمتری شوند چرا که مشکلاتی که با آن درگیر هستند موجب آسیب به خود آنها و دیگر افراد جامعه می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه اگر سازمان‌های مربوطه برای ساماندهی افراد بی خانمان اقدام نکنند مکان‌های عمومی داخل شهرها محل اسکان آنها می‌شود، افزود: وجود کارتن‌خوابی یا افراد بی‌خانمان دارای اعتیاد یا بیماری‌های خاص باعث ایجاد آسیب‌های اجتماعی در سطح شهرها می‌شود و به نحوی مکان‌های عمومی امنیت اجتماعی خود را از دست می‌دهد چرا که به درست یا غلط نوعی خوف اجتماعی در ذهن جامعه از این افراد وجود دارد و با ایجاد گرمخانه‌ها تا حدودی امنیت اجتماعی بیشتر می‌شود.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه گرمخانه‌ها دارای هر دو کارکرد مثبت و منفی است، تصریح کرد: وجود گرمخانه‌ها از نظر ایجاد امنیت اجتماعی دارای کارکردهای مثبتی است اما گسترش گرمخانه‌ها از این منظر که با ایجاد کوچکترین تعارضی افراد احساس کنند جای امنی به نام گرمخانه وجود دارد جزء کارکردهای منفی آن است و باید مراقب بود که گسترش این نوع مکان‌ها به نوعی گریز از خانه را افزایش ندهد.
وی در خصوص دستگاه‌ها و نهادهایی که در کنترل میزان آسیب‌های اجتماعی نقش دارند، خاطرنشان کرد: در مورد گرمخانه‌ها صرفا گروه هدف معتادان نیستند بلکه متکدیان و افراد فراری از خانه یا بی‌خانمان‌ها هم مطرح می‌شود که متولی اصلی کنترل آسیب‌دیدگان اجتماعی دستگاهی چون بهزیستی است و برای این پدیده هم بودجه‌هایی برای آنها تعریف شده است و دومین دستگاهی که موظف به ساماندهی این امور هستند شهرداری‌ها هستند و مدیریت امور اجتماعی استانداری‌ها می‌توانند در این امر دو نهاد دیگر را یاری کند تا این امر کنترل شود.
پدیده کارتن خوابی محصول ناکارآمدی اجتماعی و اقتصادی یک جامعه است
محسن انصاری در گفت‌وگو با ایمنا، در خصوص عوامل پدید آورنده کارتن خوابی، اظهار کرد: عوامل متعددی باعث ایجاد پدیده کارتن خوابی می‌شود که از ناکارآمدی اجتماعی و اقتصادی جامعه نشات می‌گیرد، برخی از آنها به دلیل نبود برنامه‌ریزی‌های مناسب در دهه‌های گذشته بوده و درصد دیگری از این دلایل به عوامل اقتصادی و ناکارآمدی دستگاه‌های خدمات دهنده مربوط می‌شود.
وی تلاش در پیشگیری از اعتیاد را ضروری دانست و افزود: باید نهادهایی باشند که حتی اگر فرد رو به اعتیاد رفت هم بتوانند آن را کنترل یا کاهش دهند چرا که اگر افراد دچار اعتیاد به سمت کارتن خوابی بروند در چنین مقطعی دیگر چیزی برای از دست رفتن ندارند.
مدیر گرمخانه مردمی بی‌خانمان‌های اصفهان با بیان اینکه کارتن خوابی سرمنشاء ایجاد جرائم است، تصریح کرد: یک کارتن خواب در سطح شهر به دلیل اینکه چیزی برای از دست دادن ندارد برای اینکه دارای یک جای گرم و غذا باشد دست به ارتکاب جرم می‌زند تا به زندان برود که البته زندان نه تنها تاثیری بر تغییر مثبت آنها ندارد بلکه آسیب‌های زیادی هم دارد.
وی با تاکید بر اینکه در جامعه ما افراد در برخی موارد به سمت کارتن خوابی سوق داده می‌شوند، اظهار کرد: حتی وجود کارتن‌خوابی در سال‌های قبل توسط مسئولان کتمان می‌شد و در مورد وجود زنان کارتن خواب، مطرح کردن این موضوع را قبیح می‌دانستند.
انصاری با اشاره به اینکه سالها گذشت تا مسئولان متوجه شدند آسیب‌ها را نباید کتمان کرد بلکه باید در درمان آن همت گماشت، خاطرنشان کرد: نباید کاری کنیم که افراد آسیب‌دیده به پاتوق‌ها هدایت شوند و تنها در زمانی که با انواع بیماری‌ها و گرفتاری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند به گرمخانه بیایند بلکه باید در ابتدای امر برای آنها چاره‌جویی کنیم.
پذیرش ۲۰۰۰ کارتن‌خواب در اصفهان
وی در خصوص مشکلات افراد کارتن خواب، گفت: ۵۰ درصد افراد کارتن خوابی که به این مرکز می‌آیند با انواع بیماری‌ها مانند ایدز، هپاتیت، اختلالات و بیماری‌های روحی و روانی، انواع معلولیت‌ها یا اثرات سالمندی و کهولت روبه‌رو هستند در حالی که مراکز درمانی دولتی یا خصوصی خدماتی به این گرمخانه نمی‌دهند حتی کمک مالی هم به این مرکز نمی‌شود و همه این افراد با وجود مشکلات فراوان تحت حمایت "خیریه پایان کارتن‌خوابی" قرار گرفته‌اند.
مدیر انجمن خیریه پایان کارتن‌خوابی اصفهان، تصریح کرد: در سه سال اخیر این گرمخانه بیش از دو هزار نفر پذیرش داشته است که بسیاری از آنها درمان شده یا حتی دارای شغل شدند و امروز از تعداد افراد کارتن‌خواب یا متکدی شهر تا حد زیادی کاسته شده چرا که برخورد انسانی با این افراد در بهبودی وضع آنها بسیار مهم است.
وی با تاکید بر اینکه بسیاری از این کارتن‌خواب‌ها روش‌های مختلف ترک اعتیاد را تجربه کرده‌اند اما همچنان به این بیماری دچار هستند، افزود: در این گرمخانه تلاش کردیم با استفاده از پزشکان، روانشناسان و مددکاران و کمک‌های مردمی این افراد را درمان کنیم و در حال حاضر ۱۰۰ نفر در این گرمخانه پذیرش شده‌اند در حالی که سال قبل تا ۲۵۰ نفر در گرمخانه حضور داشتند چرا که در زمان سردی هوا تعداد آنها حتی افزایش سه برابری دارد.
کمک‌های دولتی برای اداره خیریه‌ها لازم است
انصاری با انتقاد از بهره سلیقه‌ای برخی مسئولان از قانون، اظهار کرد: مسئولان اصفهان هیچ خدماتی به افراد ساکن در این گرمخانه ارائه نمی‌کنند غالب اینها تحت پوشش هیچ دستگاه حمایتی نیستند و حتی ادارات مربوطه برای توانمندسازی و اشتغال آنها کمک مؤثری نمی‌کنند آیا واقعا یک انجمن مردمی می‌تواند هم نیازهای مالی، درمانی، امنیتی، حقوقی، اجتماعی و شغلی یک کارتن‌خواب را تامین کند!؟
وی با بیان اینکه امکانات یک خیریه مردمی بسیار محدود است، اظهار کرد: بسیاری از اینها شناسنامه و کارت ملی ندارند، تحت پوشش هیچ دستگاهی مانند بهزیستی یا کمیته امداد نیستند، بیمه درمانی ندارند، خانواده یا حمایتگری ندارند، چگونه یک انجمن مردمی باید وظیفه چندین دستگاه را بر دوش بکشد؟ این در حالی است که در استان‌های دیگر دستگاه‌ها همکاری بهتری در امور مالی و خدماتی و حمایتی با چنین خیریه‌هایی دارند.
مدیر گرمخانه مردمی اصفهان با انتقاد از برخی دستگاه‌های حمایتی در اصفهان، خاطرنشان کرد: از این افراد مستحق‌تر وجود ندارد و دستگاه‌های حمایتی حتی علاقمند نیستند درصدی از مبالغی که برای مستمندان یا فقرا جمع‌آوری می‌کنند را به این گرمخانه اختصاص دهند و تنها یک ساختمان مخروبه غیراستاندارد با مشکلات عدیده بدون توجه به مسائل گرمایشی و سرمایشی یا استانداردهای لازم بهداشتی در میدان استقلال اصفهان به این گرمخانه اختصاص داده شده است که به هیچ وجه توان مالی و تجهیزاتی برای استانداردسازی آن وجود ندارد.