گلبن روح

 

سفر در زمان از جمله آرزوهای بشر بوده که گویی با اثبات های جدید علمی، چیز غیر ممکن و تخیلی بیش نیست. اما پاشنه هنر و ادبیات درست برپایه همین تخیل می چرخد. با اتوبوس از خیابان حکیم وارد خیابان عبدالرزاق شدم و در حالی که به قرن ششم برمی گردم چهره جمال‌الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی از بنیانگذاران سبک عراقی برا می بینم. گاهی خسته و گاهی پر از نشاط و شادمانی در کوچه های شهر می گردد. او در اصفهان زاده شد اما به آذربایجان نیز سفر کرد و گویا در نقاشی نیز دست داشته و با خاقانی شروانی و انوری و ظهیر فاریابی و رشید وطواط مکاتبه و مشاعره می‌کرده ‌است. او مداح حکمرانان سلجوقی و آل خجند بود و در اصفهان می‌زیست. از این افراد خاقانی و آل خجند، هم اکنون در اصفهان خیابان دارند. خلاصه وضعشان خوب است. یکی از بهترین سروده‌های جمال‌الدین عبدالرزاق اصفهانی ترکیب بند مشهور وی در نعت و ستایش پیامبر اسلام است. این ترکیب بند از مهم‌ترین اشعار در زبان فارسی است. وی در این سروده با بهره‌گیری از آیات و احادیث، شخصیت پیامبر را توصیف کرده‌است. عبدالرزاق از شاعرانی است که از تصوف و حکمت بهره فراوان داشته‌است. وی پدر کمال‌الدین اصفهانی است. دیوانش نزدیک به بیست هزار بیت شعر است. عبدالرزاق در لطافت طبع یگانه و در فضل و هنر سرآمد بود. از نمونه کارهای او می توان به این ابیات اشاره کرد: «منم آن‌کس که عقل را جانم/ منم آن‌کس که روح را مانم/ دعوی فضل را چو معناام/ معنی عقل را چو برهانم/ گلبن روح را چو صدبرگم/ باغ دل را هزاردستانم/ نثر را نوشکفته بستانم/ نظم را دسته‌بسته ریحانم». پرونده جسم عبدالرزاق در حدود سال ۵۸۸ هجری قمری با مرگش بسته شد. حالا برمی گردم به همین خیابان عبدالرزاق. مردم  در عالم واقع به آینده سفر کرده اند. به جایی که انتظار به سر آمده است. تجربه های دینی این امکان بزرگ را در اختیار انسان قرار می دهد. آنها خودشان را برای اعیاد رجب و شعبان خوب آماده کرده اند. این را می توان از طاق نصرت نزدیک زیرگذر عتیق به خوبی فهمید. البته این خیابان همیشه محل ارادت خاص مومنان به اهل بیت بوده است و هر سال طاق نصرتی با ویژگی خاص و با زیبایی متفاوت ارائه می شود. از داخل اتوبوس و از زاویه ای که یک سوم طاق نصرت پیداست و از سویی کتیبه ای مشخص است، عکس این یادداشت را تهیه کردم. خیابان هم اکنون شعری در مدح خاندان پیامبر شده است و بدین گونه میان نام خیابان و عملکرد مناسبتی امروز آن، رابطه ای معنا دار ایجاد شده است. البته جای این نکته هم خالی است که از آنچه به نام طاق نصرت نام برده شده نمی توان با دقت در اینجا استفاده کرد. مومنان و علاقمندان، مدلی از حرم اهل بیت علیه السلام را به گونه ای ساخته اند که ماشین ها از زیر آن می توانند عبور کنند. گونه ای که دارد این نکته را یادآور می شود که نصرت و شادمانی واقعی با این خانه و خانواده گره خورده است.